Nền kinh tế thực chất l&#224; nơi ph&#226;n phối T&#224;i nguy&#234;n! (Phần 2). 
IV. Tr&#242; lừa của x&#227; hội v&#224; ảo tưởng “cố gắng sẽ đổi đời”.
- X&#227; hội th&#236; lu&#244;n c&#243; sẵn một kịch bản &#234;m &#225;i để ru ngủ số đ&#244;ng: rằng cứ chăm chỉ đi rồi sẽ tới ng&#224;y đổi đời th&#244;i, cứ l&#224;m việc, tiết kiệm, mua đất, mua nh&#224;, rồi cuộc đời sẽ kh&#225;c. Nghe th&#236; hợp l&#253; đấy v&#224; lại c&#242;n ph&#249; hợp với những g&#236; ta được dạy từ nhỏ, thế n&#234;n đa số tin ngay m&#224; kh&#244;ng cần suy x&#233;t.
- Thế nhưng h&#227;y nh&#236;n kỹ nh&#233;: c&#243; bao nhi&#234;u người đ&#227; l&#224;m đ&#250;ng như vậy suốt 20–30 năm vừa qua m&#224; vẫn chỉ sống lay lắt ở tầng dưới c&#249;ng? Bởi v&#236; bản chất đ&#226;y chỉ l&#224; một kịch bản x&#227; hội dựng sẵn để bạn tiếp tục cắm c&#250;i l&#224;m nhi&#234;n liệu cho hệ thống. Bạn l&#224;m, bạn tiết kiệm, bạn mơ về ng&#244;i nh&#224; hay mảnh đất, trong khi lợi nhuận thực sự th&#236; vẫn chảy về tay những kẻ đ&#227; nắm quyền ph&#226;n phối t&#224;i nguy&#234;n ngay từ đầu. Họ viết luật chơi, họ sở hữu đất đai, ng&#226;n h&#224;ng, c&#244;ng ty. Bạn chỉ đi theo lời hứa đổi đời để tiếp tục nu&#244;i dưỡng họ.
- C&#225;i sai nằm ở chỗ ch&#250;ng ta đồng nhất sự cố gắng với chăm chỉ m&#249; qu&#225;ng. X&#227; hội bảo bạn l&#224; “cố gắng”, v&#224; bạn tưởng rằng cố gắng l&#224; tăng ca, l&#224; c&#224;y th&#234;m giờ, l&#224; chịu khổ th&#234;m một ch&#250;t. Thế nhưng nếu cứ chỉ chăm chỉ một c&#225;ch m&#249; qu&#225;ng, th&#236; bạn sẽ chỉ c&#224;ng cạn kiệt nhanh hơn.
- Cố gắng thực sự kh&#244;ng phải l&#224; l&#224;m nhiều hơn, m&#224; l&#224; l&#224;m kh&#225;c đi, l&#224;m th&#244;ng minh hơn v&#224; hiểu bản chất hơn. Người th&#224;nh c&#244;ng th&#236; kh&#244;ng bao giờ chỉ l&#224; chịu kh&#243; hơn bạn, m&#224; họ nh&#236;n ra luật chơi, biết m&#236;nh cần đứng ở đ&#226;u để gi&#225; trị m&#236;nh tạo ra kh&#244;ng bị h&#250;t sạch. Thay v&#236; lao đầu v&#224;o guồng m&#225;y, họ t&#236;m c&#225;ch sở hữu một phần guồng m&#225;y, hoặc ch&#237; &#237;t đứng ở c&#225;i chỗ kh&#243; thay thế.
- Bạn kh&#244;ng ngh&#232;o v&#236; bạn lười, m&#224; v&#236; bạn kh&#244;ng hiểu luật chơi. Kh&#244;ng hiểu luật th&#236; bạn sẽ bị m&#227;i kh&#243;a ở tầng lớp dưới, nơi bạn tạo ra gi&#225; trị nhưng kh&#244;ng bao giờ giữ lại được n&#243;.
V. Con đường tho&#225;t ra nằm ở đ&#226;u? C&#226;u trả lời kh&#244;ng hề dễ d&#224;ng, nhưng chắc chắn kh&#244;ng phải l&#224; c&#224;y th&#234;m một c&#225;ch m&#249; qu&#225;ng. 
- Con đường duy nhất để thay đổi vai tr&#242; của bạn trong chỗ ph&#226;n phối l&#224; bạn phải trở n&#234;n khan hiếm hơn, c&#243; gi&#225; trị cao hơn v&#224; kh&#243; thay thế hơn. Thay v&#236; trở th&#224;nh một c&#225;i mắt x&#237;ch v&#244; danh, h&#227;y trở th&#224;nh một mắt x&#237;ch m&#224; cả hệ thống kh&#244;ng thể thiếu.
- Điều n&#224;y đồng nghĩa với việc phải đầu tư v&#224;o tri thức, kỹ năng, kinh nghiệm, những thứ kh&#244;ng thể sao ch&#233;p lập tức. Một kỹ sư giỏi, một chuy&#234;n gia c&#243; chuy&#234;n m&#244;n hiếm, một người c&#243; khả năng quản trị hay s&#225;ng tạo, đ&#243; l&#224; những vị tr&#237; gi&#250;p bạn n&#226;ng gi&#225; trị bản th&#226;n.
- Thế nhưng nếu cũng chỉ c&#243; kỹ năng th&#244;i th&#236; vẫn chưa đủ. Bạn phải học c&#225;ch giữ t&#224;i sản, chứ kh&#244;ng chỉ giữ tiền mặt. Người gi&#224;u kh&#244;ng để tiền nằm y&#234;n để mất gi&#225;, họ biến n&#243; th&#224;nh đất đai, cổ phần doanh nghiệp, c&#244;ng nghệ, những loại t&#224;i sản c&#243; khả năng tự sinh lời. Bạn muốn tho&#225;t khỏi vai tr&#242; nhi&#234;n liệu th&#236; bạn phải học c&#225;ch nắm giữ một phần nhỏ trong d&#242;ng chảy t&#224;i nguy&#234;n. V&#224; quan trọng nhất, bạn phải hiểu r&#245; luật chơi để tự điều chỉnh vị tr&#237; của m&#236;nh trong một v&#225;n cờ.
- Người thua kh&#244;ng phải l&#224; kẻ di chuyển &#237;t, m&#224; l&#224; kẻ kh&#244;ng biết b&#224;n cờ được sắp xếp ra sao. N&#243;i một c&#225;ch thẳng thắn, sự cố gắng đ&#250;ng đắn kh&#244;ng phải l&#224; chạy nhanh hơn m&#224; l&#224; chạy đ&#250;ng hướng. Bạn c&#243; thể c&#224;y gấp 10 lần, nhưng nếu đang ở sai hướng th&#236; bạn chỉ c&#224;ng xa vạch đ&#237;ch th&#244;i.
- C&#225;i bạn cần l&#224; thay đổi tư duy: l&#224;m nhiều để c&#243; nhiều sang hiểu bản chất để giữ được nhiều, đ&#243; mới l&#224; sự cố gắng đ&#225;ng gi&#225;. V&#224; khi bạn dịch chuyển từ vai tr&#242; nhi&#234;n liệu sang vai tr&#242; người ph&#226;n phối, khi bạn khan hiếm hơn, kh&#243; thay thế hơn, khi bạn bắt đầu giữ được t&#224;i nguy&#234;n m&#236;nh tạo ra th&#236; l&#250;c đ&#243; mới c&#243; thể gọi l&#224; thực sự đổi đời.
VI. Mở rộng sang cấp độ vĩ m&#244;.
- Nếu ở cấp độ c&#225; nh&#226;n, nền kinh tế l&#224; một tr&#242; chơi ph&#226;n phối t&#224;i nguy&#234;n m&#224; bạn buộc phải chọn vai nhi&#234;n liệu hay người nắm quyền th&#236; ở cấp độ vĩ m&#244;, tức l&#224; giữa c&#225;c quốc gia, c&#225;i logic đ&#243; kh&#244;ng hề thay đổi, m&#224; chỉ được ph&#243;ng đại l&#234;n.
- Thế giới ng&#224;y nay kh&#244;ng phải l&#224; một thị trường tự do, b&#236;nh đẳng nơi m&#224; ai cũng c&#243; cơ hội ngang nhau. N&#243; thực sự l&#224; một b&#224;n cờ khổng lồ, nơi một số nước nắm quyền kiểm so&#225;t c&#244;ng nghệ l&#245;i v&#224; t&#224;i nguy&#234;n chiến lược, c&#242;n phần lớn những quốc gia kh&#225;c chỉ đ&#243;ng vai tr&#242; l&#224; cung ứng rẻ tiền.
- H&#227;y nh&#236;n sang Mỹ: họ nắm chip b&#225;n dẫn, c&#244;ng nghệ h&#224;ng kh&#244;ng vũ trụ, tr&#237; tuệ nh&#226;n tạo, v.v. Kh&#244;ng phải l&#224; ngẫu nhi&#234;n m&#224; cả thế giới phải phụ thuộc v&#224;o họ trong lĩnh vực điện tử, c&#244;ng nghệ. Một con chip nhỏ b&#233; th&#244;i nhưng c&#243; thể trở th&#224;nh van ph&#226;n phối của to&#224;n bộ chuỗi cung ứng to&#224;n cầu v&#224; Mỹ ch&#237;nh l&#224; kẻ cầm tr&#234;n tay chiếc van đ&#243;.
- OPEC th&#236; nắm dầu mỏ, thứ vận h&#224;nh cả nền văn minh hiện đại. Trung Quốc th&#236; nắm đất hiếm, nguy&#234;n liệu kh&#244;ng thể thiếu cho xe điện, cho pin, cho vũ kh&#237; c&#244;ng nghệ cao. Trong khi đ&#243; th&#236; c&#225;c quốc gia yếu thế hơn chỉ được định vai l&#224; b&#225;n lao động rẻ tiền, khai th&#225;c t&#224;i nguy&#234;n th&#244;, l&#224;m c&#244;ng xưởng gi&#225; rẻ. Họ ch&#237;nh l&#224; tầng nhi&#234;n liệu của nền kinh tế to&#224;n cầu, giống hệt như một c&#244;ng nh&#226;n đứng cuối d&#226;y chuyền trong những v&#237; dụ về c&#225; nh&#226;n.
1, Thương mại quốc tế th&#236; cũng vậy th&#244;i. Đừng bị ru ngủ bởi kh&#225;i niệm tự do thương mại. Thực tế th&#236; thương mại chỉ l&#224; c&#244;ng cụ để buộc c&#225;c nước nhỏ nhập vai trong chuỗi ph&#226;n phối. Bạn xuất khẩu n&#244;ng sản rẻ mạt, gỗ th&#244;, kho&#225;ng sản chưa qua chế biến, rồi nhập khẩu về m&#225;y m&#243;c, c&#244;ng nghệ, thiết bị với c&#225;i mức gi&#225; cao ngất.
- Khoảng ch&#234;nh lệch gi&#225; trị đ&#243; ch&#237;nh l&#224; d&#242;ng m&#225;u chảy l&#234;n tr&#234;n từ Nam b&#225;n cầu sang Bắc b&#225;n cầu, từ những quốc gia yếu thế sang những quốc gia mạnh. V&#224; mỗi lần c&#243; chiến tranh thương mại, cấm vận hay kiểm so&#225;t về c&#244;ng nghệ, thực chất n&#243; chỉ l&#224; một c&#225;ch để t&#225;i sắp xếp lại quyền lực trong hệ thống ph&#226;n phối đ&#243;. Ai giữ được c&#244;ng nghệ l&#245;i, ai kh&#243;a được nguồn cung th&#236; kẻ đ&#243; sẽ c&#243; quyền &#233;p b&#234;n c&#242;n lại phải chấp nhận vai tr&#242; thấp k&#233;m hơn.
2, C&#242;n ch&#237;nh s&#225;ch tiền tệ to&#224;n cầu ư? 
- USD Mỹ kh&#244;ng đơn giản l&#224; tiền, n&#243; l&#224; một loại vũ kh&#237;, một c&#244;ng cụ ph&#226;n phối gi&#225; trị. Khi cả thế giới phải t&#237;ch trữ USD như l&#224; dự trữ ngoại hối để đảm bảo ổn định, Mỹ bỗng nhi&#234;n đ&#227; trở th&#224;nh nh&#224; ph&#225;t h&#224;nh nhi&#234;n liệu to&#224;n cầu. Họ c&#243; quyền in th&#234;m, c&#242;n những quốc gia kh&#225;c th&#236; phải vắt kiệt sức lao động v&#224; t&#224;i nguy&#234;n để kiếm USD về m&#224; dự trữ. Đ&#226;y kh&#244;ng chỉ l&#224; vấn đề về t&#224;i ch&#237;nh, m&#224; n&#243; c&#242;n l&#224; một cơ chế r&#250;t m&#225;u to&#224;n cầu. Một nước giữ tiền tệ dự trữ th&#236; c&#243; thể điều khiển cả nền kinh tế thế giới, phần c&#242;n lại th&#236; chỉ biết c&#250;i đầu theo d&#242;ng chảy m&#224; họ vẽ sẵn.
- Vậy n&#234;n, ở cấp độ quốc gia cũng giống hệt như cấp độ c&#225; nh&#226;n: bạn gi&#224;u hay ngh&#232;o, bạn c&#243; tự do hay kh&#244;ng, kh&#244;ng nằm ở việc bạn l&#224;m việc chăm chỉ thế n&#224;o m&#224; nằm ở việc bạn đang ở đ&#226;u trong hệ thống ph&#226;n phối to&#224;n cầu. Một số &#237;t quốc gia đ&#227; vươn l&#234;n bằng c&#225;ch chiếm lĩnh c&#244;ng nghệ l&#245;i, x&#226;y dựng năng lực t&#224;i ch&#237;nh độc lập, gi&#224;nh lấy quyền kiểm so&#225;t t&#224;i nguy&#234;n chiến lược. Phần c&#242;n lại th&#236; vẫn bị mắc kẹt trong c&#225;i vai “nhi&#234;n liệu”, l&#224;m thật cay thật nhưng lợi nhuận th&#236; chạy đi nơi kh&#225;c.
- V&#224; chớ tr&#234;u thay, cũng giống như ở cấp độ c&#225; nh&#226;n, x&#227; hội quốc tế vẫn li&#234;n tục ru ngủ những quốc gia yếu hơn bằng ảo tưởng: chỉ cần mở cửa, chăm chỉ sản xuất, hội nhập thật nhiều th&#236; rồi sẽ gi&#224;u. Nhưng sự thực l&#224; nếu kh&#244;ng thay đổi vị tr&#237; trong chuỗi ph&#226;n phối, một quốc gia c&#243; thể ph&#225;t triển từ 30 năm đến 50 năm m&#224; vẫn chỉ l&#224;m c&#244;ng xưởng gi&#225; rẻ cho những kẻ kh&#225;c.

Nền kinh tế thực chất là nơi phân phối Tài nguyên! (Phần 2). 
IV. Trò lừa của xã hội và ảo tưởng “cố gắng sẽ đổi đời”.
- Xã hội thì luôn có sẵn một kịch bản êm ái để ru ngủ số đông: rằng cứ chăm chỉ đi rồi sẽ tới ngày đổi đời thôi, cứ làm việc, tiết kiệm, mua đất, mua nhà, rồi cuộc đời sẽ khác. Nghe thì hợp lý đấy và lại còn phù hợp với những gì ta được dạy từ nhỏ, thế nên đa số tin ngay mà không cần suy xét.
- Thế nhưng hãy nhìn kỹ nhé: có bao nhiêu người đã làm đúng như vậy suốt 20–30 năm vừa qua mà vẫn chỉ sống lay lắt ở tầng dưới cùng? Bởi vì bản chất đây chỉ là một kịch bản xã hội dựng sẵn để bạn tiếp tục cắm cúi làm nhiên liệu cho hệ thống. Bạn làm, bạn tiết kiệm, bạn mơ về ngôi nhà hay mảnh đất, trong khi lợi nhuận thực sự thì vẫn chảy về tay những kẻ đã nắm quyền phân phối tài nguyên ngay từ đầu. Họ viết luật chơi, họ sở hữu đất đai, ngân hàng, công ty. Bạn chỉ đi theo lời hứa đổi đời để tiếp tục nuôi dưỡng họ.
- Cái sai nằm ở chỗ chúng ta đồng nhất sự cố gắng với chăm chỉ mù quáng. Xã hội bảo bạn là “cố gắng”, và bạn tưởng rằng cố gắng là tăng ca, là cày thêm giờ, là chịu khổ thêm một chút. Thế nhưng nếu cứ chỉ chăm chỉ một cách mù quáng, thì bạn sẽ chỉ càng cạn kiệt nhanh hơn.
- Cố gắng thực sự không phải là làm nhiều hơn, mà là làm khác đi, làm thông minh hơn và hiểu bản chất hơn. Người thành công thì không bao giờ chỉ là chịu khó hơn bạn, mà họ nhìn ra luật chơi, biết mình cần đứng ở đâu để giá trị mình tạo ra không bị hút sạch. Thay vì lao đầu vào guồng máy, họ tìm cách sở hữu một phần guồng máy, hoặc chí ít đứng ở cái chỗ khó thay thế.
- Bạn không nghèo vì bạn lười, mà vì bạn không hiểu luật chơi. Không hiểu luật thì bạn sẽ bị mãi khóa ở tầng lớp dưới, nơi bạn tạo ra giá trị nhưng không bao giờ giữ lại được nó.
V. Con đường thoát ra nằm ở đâu? Câu trả lời không hề dễ dàng, nhưng chắc chắn không phải là cày thêm một cách mù quáng. 
- Con đường duy nhất để thay đổi vai trò của bạn trong chỗ phân phối là bạn phải trở nên khan hiếm hơn, có giá trị cao hơn và khó thay thế hơn. Thay vì trở thành một cái mắt xích vô danh, hãy trở thành một mắt xích mà cả hệ thống không thể thiếu.
- Điều này đồng nghĩa với việc phải đầu tư vào tri thức, kỹ năng, kinh nghiệm, những thứ không thể sao chép lập tức. Một kỹ sư giỏi, một chuyên gia có chuyên môn hiếm, một người có khả năng quản trị hay sáng tạo, đó là những vị trí giúp bạn nâng giá trị bản thân.
- Thế nhưng nếu cũng chỉ có kỹ năng thôi thì vẫn chưa đủ. Bạn phải học cách giữ tài sản, chứ không chỉ giữ tiền mặt. Người giàu không để tiền nằm yên để mất giá, họ biến nó thành đất đai, cổ phần doanh nghiệp, công nghệ, những loại tài sản có khả năng tự sinh lời. Bạn muốn thoát khỏi vai trò nhiên liệu thì bạn phải học cách nắm giữ một phần nhỏ trong dòng chảy tài nguyên. Và quan trọng nhất, bạn phải hiểu rõ luật chơi để tự điều chỉnh vị trí của mình trong một ván cờ.
- Người thua không phải là kẻ di chuyển ít, mà là kẻ không biết bàn cờ được sắp xếp ra sao. Nói một cách thẳng thắn, sự cố gắng đúng đắn không phải là chạy nhanh hơn mà là chạy đúng hướng. Bạn có thể cày gấp 10 lần, nhưng nếu đang ở sai hướng thì bạn chỉ càng xa vạch đích thôi.
- Cái bạn cần là thay đổi tư duy: làm nhiều để có nhiều sang hiểu bản chất để giữ được nhiều, đó mới là sự cố gắng đáng giá. Và khi bạn dịch chuyển từ vai trò nhiên liệu sang vai trò người phân phối, khi bạn khan hiếm hơn, khó thay thế hơn, khi bạn bắt đầu giữ được tài nguyên mình tạo ra thì lúc đó mới có thể gọi là thực sự đổi đời.
VI. Mở rộng sang cấp độ vĩ mô.
- Nếu ở cấp độ cá nhân, nền kinh tế là một trò chơi phân phối tài nguyên mà bạn buộc phải chọn vai nhiên liệu hay người nắm quyền thì ở cấp độ vĩ mô, tức là giữa các quốc gia, cái logic đó không hề thay đổi, mà chỉ được phóng đại lên.
- Thế giới ngày nay không phải là một thị trường tự do, bình đẳng nơi mà ai cũng có cơ hội ngang nhau. Nó thực sự là một bàn cờ khổng lồ, nơi một số nước nắm quyền kiểm soát công nghệ lõi và tài nguyên chiến lược, còn phần lớn những quốc gia khác chỉ đóng vai trò là cung ứng rẻ tiền.
- Hãy nhìn sang Mỹ: họ nắm chip bán dẫn, công nghệ hàng không vũ trụ, trí tuệ nhân tạo, v.v. Không phải là ngẫu nhiên mà cả thế giới phải phụ thuộc vào họ trong lĩnh vực điện tử, công nghệ. Một con chip nhỏ bé thôi nhưng có thể trở thành van phân phối của toàn bộ chuỗi cung ứng toàn cầu và Mỹ chính là kẻ cầm trên tay chiếc van đó.
- OPEC thì nắm dầu mỏ, thứ vận hành cả nền văn minh hiện đại. Trung Quốc thì nắm đất hiếm, nguyên liệu không thể thiếu cho xe điện, cho pin, cho vũ khí công nghệ cao. Trong khi đó thì các quốc gia yếu thế hơn chỉ được định vai là bán lao động rẻ tiền, khai thác tài nguyên thô, làm công xưởng giá rẻ. Họ chính là tầng nhiên liệu của nền kinh tế toàn cầu, giống hệt như một công nhân đứng cuối dây chuyền trong những ví dụ về cá nhân.
1, Thương mại quốc tế thì cũng vậy thôi. Đừng bị ru ngủ bởi khái niệm tự do thương mại. Thực tế thì thương mại chỉ là công cụ để buộc các nước nhỏ nhập vai trong chuỗi phân phối. Bạn xuất khẩu nông sản rẻ mạt, gỗ thô, khoáng sản chưa qua chế biến, rồi nhập khẩu về máy móc, công nghệ, thiết bị với cái mức giá cao ngất.
- Khoảng chênh lệch giá trị đó chính là dòng máu chảy lên trên từ Nam bán cầu sang Bắc bán cầu, từ những quốc gia yếu thế sang những quốc gia mạnh. Và mỗi lần có chiến tranh thương mại, cấm vận hay kiểm soát về công nghệ, thực chất nó chỉ là một cách để tái sắp xếp lại quyền lực trong hệ thống phân phối đó. Ai giữ được công nghệ lõi, ai khóa được nguồn cung thì kẻ đó sẽ có quyền ép bên còn lại phải chấp nhận vai trò thấp kém hơn.
2, Còn chính sách tiền tệ toàn cầu ư? 
- USD Mỹ không đơn giản là tiền, nó là một loại vũ khí, một công cụ phân phối giá trị. Khi cả thế giới phải tích trữ USD như là dự trữ ngoại hối để đảm bảo ổn định, Mỹ bỗng nhiên đã trở thành nhà phát hành nhiên liệu toàn cầu. Họ có quyền in thêm, còn những quốc gia khác thì phải vắt kiệt sức lao động và tài nguyên để kiếm USD về mà dự trữ. Đây không chỉ là vấn đề về tài chính, mà nó còn là một cơ chế rút máu toàn cầu. Một nước giữ tiền tệ dự trữ thì có thể điều khiển cả nền kinh tế thế giới, phần còn lại thì chỉ biết cúi đầu theo dòng chảy mà họ vẽ sẵn.
- Vậy nên, ở cấp độ quốc gia cũng giống hệt như cấp độ cá nhân: bạn giàu hay nghèo, bạn có tự do hay không, không nằm ở việc bạn làm việc chăm chỉ thế nào mà nằm ở việc bạn đang ở đâu trong hệ thống phân phối toàn cầu. Một số ít quốc gia đã vươn lên bằng cách chiếm lĩnh công nghệ lõi, xây dựng năng lực tài chính độc lập, giành lấy quyền kiểm soát tài nguyên chiến lược. Phần còn lại thì vẫn bị mắc kẹt trong cái vai “nhiên liệu”, làm thật cay thật nhưng lợi nhuận thì chạy đi nơi khác.
- Và chớ trêu thay, cũng giống như ở cấp độ cá nhân, xã hội quốc tế vẫn liên tục ru ngủ những quốc gia yếu hơn bằng ảo tưởng: chỉ cần mở cửa, chăm chỉ sản xuất, hội nhập thật nhiều thì rồi sẽ giàu. Nhưng sự thực là nếu không thay đổi vị trí trong chuỗi phân phối, một quốc gia có thể phát triển từ 30 năm đến 50 năm mà vẫn chỉ làm công xưởng giá rẻ cho những kẻ khác.