Một ng&#244;i l&#224;ng c&#243; 100 người, mỗi người 100 triệu, c&#243; tổng cộng 10 tỷ. 
Trưởng l&#224;ng điều h&#224;nh một cửa h&#224;ng b&#225;nh mỳ, b&#225;n b&#225;nh với gi&#225; mười ng&#224;n mỗi c&#225;i. Bỗng một ng&#224;y nọ, trưởng l&#224;ng &#226;m thầm in 10O tỷ. 
Nhưng thay v&#236; ti&#234;u tiền trực tiếp, &#244;ng đ&#227; tiếp cận anh rể v&#224; anh họ, cho họ vay 30 tỷ mỗi người để khởi nghiệp với l&#227;i suất rất thấp. 
Anh rể d&#249;ng số tiền đ&#243; để mua tất cả bột m&#236; trong l&#224;ng, c&#242;n anh họ d&#249;ng số tiền đ&#243; để mua tất cả đất đai tốt trong l&#224;ng. 
Một th&#225;ng sau, d&#226;n l&#224;ng nhận thấy một điều kỳ lạ: gi&#225; b&#225;nh mỳ tăng l&#234;n hai mươi ng&#224;n, bột m&#236; tăng l&#234;n gấp ba, v&#224; gi&#225; đất tăng gấp năm lần.

Mọi người đều ph&#224;n n&#224;n về t&#236;nh trạng lạm ph&#225;t khủng khiếp, nhưng h&#227;y nh&#236;n kỹ: ai được lợi từ t&#236;nh trạng lạm ph&#225;t n&#224;y ?

Trưởng l&#224;ng in tiền, v&#224; ai ti&#234;u trước th&#236; được lợi trước. 
Anh rể t&#237;ch trữ bột m&#236;, độc chiếm gi&#225; cả. Anh họ mua đất, gi&#225; trị t&#224;i sản của anh ấy tăng l&#234;n. 
Tuy nhi&#234;n, tiền lương của 97 người c&#242;n lại vẫn kh&#244;ng đổi, sức mua của họ giảm đi một nửa. 
Đ&#226;y ch&#237;nh l&#224; b&#237; mật đầu ti&#234;n của lạm ph&#225;t.

Lạm ph&#225;t l&#224; sự ph&#226;n phối lại của cải, từ người ngh&#232;o sang người gi&#224;u, từ những người chậm nhận ra cho đến những người đứng đầu. 

Nhưng, c&#226;u chuyện kh&#244;ng dừng lại ở đ&#243;.

D&#226;n l&#224;ng tức giận v&#224; y&#234;u cầu trưởng l&#224;ng tăng lương. Trưởng l&#224;ng đồng &#253;, v&#224; tiền lương của mọi người đều tăng gấp đ&#244;i. D&#226;n l&#224;ng vui mừng được một ng&#224;y, rồi ph&#225;t hiện ra gi&#225; b&#225;nh mỳ, đ&#227; tăng l&#234;n gấp ba, hớt t&#243;c tăng l&#234;n gấp bốn, gạo muối  mắm tăng ch&#243;ng mặt.

Tại sao ? 
Bởi v&#236; chi ph&#237; lao động tăng, v&#224; gi&#225; b&#225;nh mỳ  cũng phải tăng theo. 
Đ&#226;y được gọi l&#224; lạm ph&#225;t đẩy lương. 

Trong khi đ&#243;, anh ba đ&#227; rất kh&#244;n ngoan. Anh ta vay 10 triệu với l&#227;i suất h&#224;ng năm l&#224; 10% v&#224; mua một con b&#242;. Một năm sau, gi&#225; trị con b&#242; tăng l&#234;n 20 triệu, v&#224; &#244;ng trả lại 11 triệu, l&#227;i r&#242;ng 9 triệu. A ba ph&#225;t hiện ra b&#237; mật thứ hai của lạm ph&#225;t: nợ giảm trong thời kỳ lạm ph&#225;t, v&#224; những người vay tiền để mua t&#224;i sản hữu h&#236;nh l&#224; những người được hưởng lợi.

Nhưng &#244;ng tư nh&#224; b&#234;n cạnh lại đang trong t&#236;nh cảnh khốn c&#249;ng. &#212;ng đ&#227; tiết kiệm được 100 triệu cho tuổi gi&#224;, một khoản tiền &#244;ng đ&#227; t&#237;ch lũy cả đời, v&#224; giờ &#244;ng cất n&#243; dưới gầm giường. 
Sau khi lạm ph&#225;t, &#244;ng chỉ mua được 250 c&#225;i b&#225;nh mỳ, thay v&#236; 1.000 c&#225;i như trước đ&#226;y. T&#224;i sản của &#244;ng đ&#227; mất 75% sức mua. B&#224;i học của &#244;ng tư ch&#237;nh l&#224; b&#237; mật thứ ba của lạm ph&#225;t: tiền mặt l&#224; nạn nh&#226;n lớn nhất của lạm ph&#225;t, v&#224; tiết kiệm tiền chẳng kh&#225;c n&#224;o tự s&#225;t triền mi&#234;n.

L&#250;c n&#224;y, một nh&#224; kinh tế học đến l&#224;ng v&#224; lập luận rằng lạm ph&#225;t vừa phải l&#224; một điều tốt. D&#226;n l&#224;ng muốn đ&#225;nh &#244;ng ta một trận. Nh&#224; kinh tế giải th&#237;ch: &quot;H&#227;y nghĩ m&#224; xem, nếu kh&#244;ng c&#243; lạm ph&#225;t, thậm ch&#237; l&#224; giảm ph&#225;t - nếu mọi thứ cứ ng&#224;y c&#224;ng rẻ hơn - th&#236; điều g&#236; sẽ xảy ra ? 
Sẽ chẳng ai mua bất cứ thứ g&#236;, chờ ng&#224;y mai gi&#225; rẻ hơn. Trưởng l&#224;ng sẽ kh&#244;ng l&#224;m b&#225;nh mỳ nữa, v&#236; d&#249; sao ng&#224;y mai ch&#250;ng cũng sẽ mất gi&#225;. A ba sẽ kh&#244;ng nu&#244;i gia s&#250;c nữa, v&#236; ch&#250;ng sẽ kh&#244;ng tăng gi&#225;. Chẳng phải to&#224;n bộ nền kinh tế của l&#224;ng sẽ đ&#236;nh trệ sao ?
Đ&#226;y được gọi l&#224; v&#242;ng xo&#225;y giảm ph&#225;t, v&#224; đ&#243; l&#224; b&#237; mật thứ tư của lạm ph&#225;t.

Lạm ph&#225;t vừa phải từ 2% đến 3% b&#244;i trơn nền kinh tế, khuyến kh&#237;ch ti&#234;u d&#249;ng v&#224; đầu tư. 
Lạm ph&#225;t bằng 0 l&#224; tr&#236; trệ, v&#224; lạm ph&#225;t &#226;m l&#224; một thảm họa. 

Nhưng d&#226;n l&#224;ng hỏi: &quot;C&#242;n si&#234;u lạm ph&#225;t th&#236; sao ?&quot; 
Một chị b&#225;n muối kể một c&#226;u chuyện c&#243; thật: Năm 1923, m&#225;y in của Đức hoạt động rất k&#233;m. Buổi s&#225;ng, một ổ b&#225;nh m&#236; c&#243; gi&#225; 100 mark, v&#224; buổi chiều, n&#243; c&#243; gi&#225; 1.000 mark. C&#244;ng nh&#226;n thường để vợ đợi ở cổng nh&#224; m&#225;y sau khi nhận lương, rồi lập tức chạy đi mua thứ kh&#225;c. Chỉ một giờ sau, tiền đ&#227; trở n&#234;n v&#244; gi&#225; trị. V&#224;o thời kỳ đỉnh điểm, người ta đốt tiền giấy để giữ ấm, v&#236; tiền giấy rẻ hơn củi. Đ&#226;y ch&#237;nh l&#224; si&#234;u lạm ph&#225;t.

L&#224;m thế n&#224;o để x&#225;c định mức độ lạm ph&#225;t ? 
Một lang băm trong l&#224;ng đ&#227; sử dụng một b&#224;i thuốc d&#226;n gian: xem x&#233;t ba yếu tố: tiền cắt t&#243;c, tiền thu&#234; nh&#224; v&#224; thịt heo. 
Gi&#225; cắt t&#243;c tăng cho thấy chi ph&#237; lao động tăng, đ&#243; ch&#237;nh l&#224; lạm ph&#225;t thực sự. 
Tiền thu&#234; nh&#224; tăng cho thấy gi&#225; t&#224;i sản tăng, đ&#243; ch&#237;nh l&#224; lạm ph&#225;t thực sự. 
Gi&#225; thịt heo tăng c&#243; thể do dịch tả, nhưng kh&#244;ng nhất thiết l&#224; lạm ph&#225;t.
Tuy nhi&#234;n, nếu cả ba yếu tố đều tăng, đ&#243; chắc chắn l&#224; lạm ph&#225;t. Nếu chỉ một hoặc hai yếu tố tăng, đ&#243; c&#243; thể l&#224; lạm ph&#225;t cơ cấu.

Cuối c&#226;u chuyện, d&#226;n l&#224;ng đ&#227; r&#250;t ra được b&#224;i học. 
A Vượn  vay tiền mua vạn mẫu đất, v&#224; năm năm sau, &#244;ng trở th&#224;nh trọc ph&#250;. 
G&#243;a phụ &#225;o đen mua giếng nước duy nhất trong l&#224;ng v&#224; thu tiền thu&#234; nước, trong khi d&#236; ba d&#236; tư c&#244; năm ch&#250; s&#225;u th&#237;m bảy b&#225;c tam dượng ch&#237;n o mười tiếp tục h&#236; hục c&#224;y cuốc tiết kiệm. Năm năm sau, sức mua của họ  vẫn giảm xuống chỉ c&#242;n 30%. 
Đ&#226;y ch&#237;nh l&#224; b&#224;i học kinh nghiệm qu&#253; b&#225;u m&#224; lạm ph&#225;t dạy ch&#250;ng ta. 

H&#227;y nhớ rằng, lạm ph&#225;t l&#224; một tr&#242; chơi luật lệ kh&#244;ng kh&#243;i thuốc s&#250;ng. Ch&#237;nh phủ l&#224; chiến lợi phẩm của tri thức, l&#224; kho b&#225;u. Bạn l&#224; kẻ săn mồi hay nạn nh&#226;n phụ thuộc v&#224;o việc bạn c&#243; hiểu luật chơi hay kh&#244;ng. 
Tại sao ch&#237;nh phủ lại th&#237;ch lạm ph&#225;t ? 
Bởi v&#236; n&#243; l&#224;m lo&#227;ng nợ quốc gia. 

Nếu khoản nợ 100 ngh&#236;n tỷ bị thổi phồng l&#234;n 50%, chỉ cần trả 50 ngh&#236;n tỷ. 

Tại sao t&#224;i phiệt kh&#244;ng sợ lạm ph&#225;t ? 

Bởi v&#236; đ&#226;y l&#224; lợi &#237;ch nh&#243;m, họ c&#243; quyền định gi&#225;. Chi ph&#237; tăng 10% đồng nghĩa với việc gi&#225; b&#225;n tăng 15%, dẫn đến lợi nhuận cao hơn. 
Chỉ c&#243; tầng lớp lao động l&#224; phải chịu thiệt. Tăng lương sẽ kh&#244;ng bao giờ theo kịp lạm ph&#225;t, đ&#243; l&#224; l&#253; do tại sao bạn cảm thấy m&#236;nh ng&#224;y c&#224;ng c&#243; &#237;t tiền để chi ti&#234;u.

B&#237; mật cuối c&#249;ng l&#224;: Đ&#226;y ch&#237;nh l&#224; quy luật của tr&#242; chơi trong thế giới t&#224;n khốc n&#224;y.

Một ngôi làng có 100 người, mỗi người 100 triệu, có tổng cộng 10 tỷ. 
Trưởng làng điều hành một cửa hàng bánh mỳ, bán bánh với giá mười ngàn mỗi cái. Bỗng một ngày nọ, trưởng làng âm thầm in 10O tỷ. 
Nhưng thay vì tiêu tiền trực tiếp, ông đã tiếp cận anh rể và anh họ, cho họ vay 30 tỷ mỗi người để khởi nghiệp với lãi suất rất thấp. 
Anh rể dùng số tiền đó để mua tất cả bột mì trong làng, còn anh họ dùng số tiền đó để mua tất cả đất đai tốt trong làng. 
Một tháng sau, dân làng nhận thấy một điều kỳ lạ: giá bánh mỳ tăng lên hai mươi ngàn, bột mì tăng lên gấp ba, và giá đất tăng gấp năm lần.

Mọi người đều phàn nàn về tình trạng lạm phát khủng khiếp, nhưng hãy nhìn kỹ: ai được lợi từ tình trạng lạm phát này ?

Trưởng làng in tiền, và ai tiêu trước thì được lợi trước. 
Anh rể tích trữ bột mì, độc chiếm giá cả. Anh họ mua đất, giá trị tài sản của anh ấy tăng lên. 
Tuy nhiên, tiền lương của 97 người còn lại vẫn không đổi, sức mua của họ giảm đi một nửa. 
Đây chính là bí mật đầu tiên của lạm phát.

Lạm phát là sự phân phối lại của cải, từ người nghèo sang người giàu, từ những người chậm nhận ra cho đến những người đứng đầu. 

Nhưng, câu chuyện không dừng lại ở đó.

Dân làng tức giận và yêu cầu trưởng làng tăng lương. Trưởng làng đồng ý, và tiền lương của mọi người đều tăng gấp đôi. Dân làng vui mừng được một ngày, rồi phát hiện ra giá bánh mỳ, đã tăng lên gấp ba, hớt tóc tăng lên gấp bốn, gạo muối  mắm tăng chóng mặt.

Tại sao ? 
Bởi vì chi phí lao động tăng, và giá bánh mỳ  cũng phải tăng theo. 
Đây được gọi là lạm phát đẩy lương. 

Trong khi đó, anh ba đã rất khôn ngoan. Anh ta vay 10 triệu với lãi suất hàng năm là 10% và mua một con bò. Một năm sau, giá trị con bò tăng lên 20 triệu, và ông trả lại 11 triệu, lãi ròng 9 triệu. A ba phát hiện ra bí mật thứ hai của lạm phát: nợ giảm trong thời kỳ lạm phát, và những người vay tiền để mua tài sản hữu hình là những người được hưởng lợi.

Nhưng ông tư nhà bên cạnh lại đang trong tình cảnh khốn cùng. Ông đã tiết kiệm được 100 triệu cho tuổi già, một khoản tiền ông đã tích lũy cả đời, và giờ ông cất nó dưới gầm giường. 
Sau khi lạm phát, ông chỉ mua được 250 cái bánh mỳ, thay vì 1.000 cái như trước đây. Tài sản của ông đã mất 75% sức mua. Bài học của ông tư chính là bí mật thứ ba của lạm phát: tiền mặt là nạn nhân lớn nhất của lạm phát, và tiết kiệm tiền chẳng khác nào tự sát triền miên.

Lúc này, một nhà kinh tế học đến làng và lập luận rằng lạm phát vừa phải là một điều tốt. Dân làng muốn đánh ông ta một trận. Nhà kinh tế giải thích: "Hãy nghĩ mà xem, nếu không có lạm phát, thậm chí là giảm phát - nếu mọi thứ cứ ngày càng rẻ hơn - thì điều gì sẽ xảy ra ? 
Sẽ chẳng ai mua bất cứ thứ gì, chờ ngày mai giá rẻ hơn. Trưởng làng sẽ không làm bánh mỳ nữa, vì dù sao ngày mai chúng cũng sẽ mất giá. A ba sẽ không nuôi gia súc nữa, vì chúng sẽ không tăng giá. Chẳng phải toàn bộ nền kinh tế của làng sẽ đình trệ sao ?
Đây được gọi là vòng xoáy giảm phát, và đó là bí mật thứ tư của lạm phát.

Lạm phát vừa phải từ 2% đến 3% bôi trơn nền kinh tế, khuyến khích tiêu dùng và đầu tư. 
Lạm phát bằng 0 là trì trệ, và lạm phát âm là một thảm họa. 

Nhưng dân làng hỏi: "Còn siêu lạm phát thì sao ?" 
Một chị bán muối kể một câu chuyện có thật: Năm 1923, máy in của Đức hoạt động rất kém. Buổi sáng, một ổ bánh mì có giá 100 mark, và buổi chiều, nó có giá 1.000 mark. Công nhân thường để vợ đợi ở cổng nhà máy sau khi nhận lương, rồi lập tức chạy đi mua thứ khác. Chỉ một giờ sau, tiền đã trở nên vô giá trị. Vào thời kỳ đỉnh điểm, người ta đốt tiền giấy để giữ ấm, vì tiền giấy rẻ hơn củi. Đây chính là siêu lạm phát.

Làm thế nào để xác định mức độ lạm phát ? 
Một lang băm trong làng đã sử dụng một bài thuốc dân gian: xem xét ba yếu tố: tiền cắt tóc, tiền thuê nhà và thịt heo. 
Giá cắt tóc tăng cho thấy chi phí lao động tăng, đó chính là lạm phát thực sự. 
Tiền thuê nhà tăng cho thấy giá tài sản tăng, đó chính là lạm phát thực sự. 
Giá thịt heo tăng có thể do dịch tả, nhưng không nhất thiết là lạm phát.
Tuy nhiên, nếu cả ba yếu tố đều tăng, đó chắc chắn là lạm phát. Nếu chỉ một hoặc hai yếu tố tăng, đó có thể là lạm phát cơ cấu.

Cuối câu chuyện, dân làng đã rút ra được bài học. 
A Vượn  vay tiền mua vạn mẫu đất, và năm năm sau, ông trở thành trọc phú. 
Góa phụ áo đen mua giếng nước duy nhất trong làng và thu tiền thuê nước, trong khi dì ba dì tư cô năm chú sáu thím bảy bác tam dượng chín o mười tiếp tục hì hục cày cuốc tiết kiệm. Năm năm sau, sức mua của họ  vẫn giảm xuống chỉ còn 30%. 
Đây chính là bài học kinh nghiệm quý báu mà lạm phát dạy chúng ta. 

Hãy nhớ rằng, lạm phát là một trò chơi luật lệ không khói thuốc súng. Chính phủ là chiến lợi phẩm của tri thức, là kho báu. Bạn là kẻ săn mồi hay nạn nhân phụ thuộc vào việc bạn có hiểu luật chơi hay không. 
Tại sao chính phủ lại thích lạm phát ? 
Bởi vì nó làm loãng nợ quốc gia. 

Nếu khoản nợ 100 nghìn tỷ bị thổi phồng lên 50%, chỉ cần trả 50 nghìn tỷ. 

Tại sao tài phiệt không sợ lạm phát ? 

Bởi vì đây là lợi ích nhóm, họ có quyền định giá. Chi phí tăng 10% đồng nghĩa với việc giá bán tăng 15%, dẫn đến lợi nhuận cao hơn. 
Chỉ có tầng lớp lao động là phải chịu thiệt. Tăng lương sẽ không bao giờ theo kịp lạm phát, đó là lý do tại sao bạn cảm thấy mình ngày càng có ít tiền để chi tiêu.

Bí mật cuối cùng là: Đây chính là quy luật của trò chơi trong thế giới tàn khốc này.