Thặng dư thương mại Trung Quốc lần đầu vượt 1.000 tỷ USD nhờ xuất khẩu tăng mạnh và tái định hướng thị trường, làm gia tăng lo ngại mất cân đối toàn cầu.
Hàng loạt cần cẩu và container xếp chồng tại cảng biển. Ảnh: SCMP
Cơ quan Hải quan Trung Quốc cho biết, trong 11 tháng đầu năm, thặng dư thương mại hàng hóa của nước này đã đạt 1,08 nghìn tỷ USD, lần đầu tiên vượt mốc 1.000 tỷ USD trong lịch sử. Đây được xem là cột mốc quan trọng, phản ánh sức mạnh xuất khẩu của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
Theo số liệu công bố, kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc tăng 5,4% so với cùng kỳ năm ngoái, đạt 3,4 nghìn tỷ USD, trong khi nhập khẩu giảm 0,6%, còn 2,3 nghìn tỷ USD.
Con số này cho thấy sự chênh lệch ngày càng lớn giữa xuất khẩu và nhập khẩu, bất chấp những thách thức từ căng thẳng thương mại và biến động kinh tế toàn cầu.
Thành tựu này là kết quả của nhiều thập kỷ thực hiện chính sách công nghiệp và tận dụng nguồn nhân lực, giúp Trung Quốc chuyển mình từ một nền kinh tế nông nghiệp nghèo vào cuối thập niên 1970 trở thành trung tâm sản xuất của thế giới.
Từ vị thế chuyên sản xuất hàng hóa giá rẻ như tóc giả, giày dép hay đồ trang trí Giáng sinh trong những năm 1980-1990, Trung Quốc đã vươn lên chiếm lĩnh các lĩnh vực giá trị cao như công nghệ, vận tải, y tế và hàng tiêu dùng.
Hiện nay, các doanh nghiệp Trung Quốc giữ vai trò dẫn đầu trong sản xuất tấm pin năng lượng mặt trời, xe điện và nhiều loại chip bán dẫn phục vụ đời sống hàng ngày.
Sức mạnh công nghiệp này không chỉ củng cố vị thế xuất khẩu mà còn khiến Trung Quốc trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Năm ngoái, thặng dư thương mại của Trung Quốc đạt mức kỷ lục 993 tỷ USD. Việc vượt mốc 1.000 tỷ USD trong năm nay càng làm nổi bật sự mất cân đối thương mại toàn cầu, điều mà nhiều chuyên gia dự báo sẽ tiếp tục gây áp lực lên quan hệ kinh tế giữa Trung Quốc và các đối tác lớn.
Ông Jens Eskelund, Chủ tịch Phòng Thương mại Liên minh châu Âu tại Trung Quốc, nhận định: “Quy mô thặng dư này cho thấy không chỉ Mỹ hay châu Âu mà cả thế giới sẽ phải tìm cách cân bằng khoảng cách đó”.
Dù Mỹ đã áp dụng mức thuế cao đối với hàng hóa Trung Quốc ngay từ đầu năm, có thời điểm vượt 100%, nhưng xuất khẩu của Trung Quốc vẫn duy trì đà tăng trưởng nhờ chuyển hướng sang các thị trường khác.
Tính đến nay, xuất khẩu sang châu Phi tăng 26%, Đông Nam Á tăng 14% và Mỹ Latinh tăng 7,1%. Riêng xuất khẩu sang Mỹ trong tháng 11 giảm 29% so với cùng kỳ, trong khi tổng xuất khẩu của Trung Quốc vẫn tăng 5,9%, chủ yếu nhờ mức tăng 15% sang Liên minh châu Âu và 8,2% sang Đông Nam Á.
Các chuyên gia cho rằng xu hướng tái định hướng thương mại đang giúp Trung Quốc giảm tác động từ thuế quan của Mỹ.
Dự báo của Morgan Stanley cho thấy, đến cuối thập kỷ này, tỷ trọng xuất khẩu hàng hóa của Trung Quốc có thể đạt 16,5% tổng thương mại toàn cầu, so với khoảng 15% hiện nay, nhờ lợi thế trong sản xuất công nghệ cao và khả năng nhanh chóng thích ứng với nhu cầu thị trường.
Tuy nhiên, sự gia tăng sức mạnh xuất khẩu của Trung Quốc đang khiến nhiều quốc gia lo ngại. Tại châu Âu, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cảnh báo rằng nếu Bắc Kinh không có biện pháp điều chỉnh, các nước châu Âu có thể buộc phải áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại tương tự Mỹ, bao gồm tăng thuế đối với hàng hóa Trung Quốc.
Ông nhấn mạnh: “Trung Quốc đang tác động trực tiếp đến mô hình công nghiệp và đổi mới của châu Âu”.
Ngoài Mỹ và châu Âu, nhiều quốc gia ở Đông Nam Á, Mỹ Latinh và Trung Đông cũng đã đưa ra các động thái nhằm bảo vệ ngành sản xuất trong nước trước làn sóng hàng hóa giá rẻ từ Trung Quốc.
Theo ông Eskelund, nếu tính theo khối lượng, tỷ lệ xuất khẩu của Trung Quốc còn lớn hơn nhiều so với giá trị, với ước tính cứ một container từ châu Âu sang Trung Quốc thì có bốn container đi theo chiều ngược lại.
Các chuyên gia cảnh báo, nếu xu hướng này tiếp tục, căng thẳng thương mại toàn cầu có thể gia tăng trong thời gian tới.
Dũng Phan
