K&#233;o trụ đẩy chỉ số l&#224; g&#236;?

Một số lần c&#225;c bạn nghe ai đ&#243; n&#243;i rằng: &quot;H&#244;m nay thị trường k&#233;o trụ để đẩy chỉ số&quot;... Đ&#243; kh&#244;ng phải l&#224; một lời n&#243;i ngẫu nhi&#234;n. Trong b&#224;i viết trước, t&#244;i đ&#227; giải th&#237;ch hiện tượng &quot;Vin k&#233;o xanh&quot; v&#224; c&#225;ch chỉ số VN-Index bị khuếch đại do sở hữu ch&#233;o. Trong b&#224;i viết n&#224;y, ch&#250;ng ta sẽ c&#249;ng t&#236;m hiểu kh&#225;i niệm &quot;k&#233;o trụ để đẩy chỉ số&quot; – một hiện tượng tinh vi v&#224; c&#243; hệ thống kh&#225;c trong giao dịch chứng kho&#225;n Việt Nam.

1. Cổ phiếu trụ l&#224; g&#236;? V&#236; sao lại &quot;được k&#233;o&quot;?

Cổ phiếu trụ (bluechip hay large-cap) l&#224; những cổ phiếu c&#243; vốn h&#243;a lớn, thường c&#243; ảnh hưởng lớn đến chỉ số thị trường như VN-Index hay VN30. Do c&#225;ch t&#237;nh của VN-Index dựa ho&#224;n to&#224;n v&#224;o tổng vốn h&#243;a, c&#225;c m&#227; cổ phiếu c&#243; vốn h&#243;a lớn sẽ c&#243; sức nặng rất lớn trong c&#244;ng thức t&#237;nh chỉ số, bất kể thanh khoản của ch&#250;ng ra sao.

Về c&#244;ng thức:

VN-Index = (Tổng vốn h&#243;a hiện tại / Vốn h&#243;a cơ sở) x 100

Trong đ&#243;:

Tổng vốn h&#243;a hiện tại = ∑ (Gi&#225; cổ phiếu i x Số lượng cổ phiếu lưu h&#224;nh i)

Vốn h&#243;a cơ sở: Vốn h&#243;a thị trường tại thời điểm gốc

&#128073; Vấn đề lớn ở đ&#226;y: C&#244;ng thức n&#224;y kh&#244;ng điều chỉnh theo tỷ lệ free-float (cổ phiếu tự do giao dịch), dẫn đến t&#236;nh trạng chỉ cần k&#233;o gi&#225; một lượng nhỏ cổ phiếu giao dịch tự do của một m&#227; trụ, l&#224; c&#243; thể khiến cả chỉ số tăng mạnh, bất chấp việc d&#242;ng tiền thực tế chưa hề lan tỏa to&#224;n thị trường.

2. Free-float l&#224; g&#236;? MSCI l&#224; tổ chức n&#224;o v&#224; họ t&#237;nh thế n&#224;o?

Free-float l&#224; tỷ lệ cổ phiếu c&#243; khả năng tự do giao dịch tr&#234;n thị trường – kh&#244;ng bị nắm giữ bởi Nh&#224; nước, cổ đ&#244;ng chiến lược, nội bộ hoặc c&#225;c tổ chức kh&#244;ng b&#225;n ra trong ngắn hạn.

MSCI (Morgan Stanley Capital International) l&#224; một trong những tổ chức cung cấp chỉ số thị trường chứng kho&#225;n lớn v&#224; uy t&#237;n nhất thế giới. MSCI ph&#225;t triển c&#225;c chỉ số chuẩn như MSCI World, MSCI Emerging Markets – được sử dụng bởi h&#224;ng ng&#224;n quỹ đầu tư v&#224; ETF to&#224;n cầu để đo lường hiệu suất thị trường.

MSCI chỉ t&#237;nh phần free-float khi t&#237;nh vốn h&#243;a th&#224;nh phần chỉ số:

Loại trừ cổ phiếu do nh&#224; nước, cổ đ&#244;ng chiến lược, nội bộ nắm giữ d&#224;i hạn.

Cổ phiếu do nh&#224; đầu tư nước ngo&#224;i nắm giữ vẫn được t&#237;nh l&#224; free-float, nếu kh&#244;ng thuộc dạng sở hữu chiến lược, kh&#244;ng c&#243; r&#224;ng buộc chuyển nhượng.

➡️ Do đ&#243;, MSCI phản &#225;nh đ&#250;ng hơn sức mạnh thị trường từ d&#242;ng tiền thực tế giao dịch, gi&#250;p hạn chế hiện tượng chỉ số bị đẩy l&#234;n qu&#225; mức so với d&#242;ng tiền thực sự.

Hiện nay, nhiều thị trường lớn như Mỹ, Anh, Đức, Ph&#225;p, H&#224;n Quốc... đều đ&#227; sử dụng hệ thống chỉ số chuẩn theo phương ph&#225;p luận của MSCI hoặc tương đương.

3. Hai v&#237; dụ: VCB v&#224; VHM – K&#233;o chỉ số bằng lượng tiền nhỏ

3.1 VCB – Vốn h&#243;a hơn 500.000 tỷ, free-float danh nghĩa &lt; 3%

Nh&#224; nước nắm 74,8%

Nước ngo&#224;i nắm 22,12%

Cổ đ&#244;ng kh&#225;c: ~3%, nhưng phần thực sự tự do giao dịch rất &#237;t

&#128073; Như vậy, lượng cổ phiếu c&#243; khả năng giao dịch thực sự tr&#234;n thị trường rất nhỏ. Nhưng do c&#225;ch t&#237;nh VN-Index thuần vốn h&#243;a, chỉ cần lực k&#233;o v&#224;i trăm tỷ thanh khoản (thường chỉ khoảng 500 – 1.000 tỷ), gi&#225; VCB c&#243; thể tăng v&#224;i %, đủ để k&#233;o chỉ số VN-Index tăng mạnh.

3.2 VHM –Vốn h&#243;a ~300.000 tỷ, free-float 14,4% nhưng t&#225;c động khuếch đại lớn hơn

VIC sở hữu hơn 69% VHM

Cổ đ&#244;ng lớn kh&#225;c: 16,6%

Free-float danh nghĩa: 14,4% (nhưng c&#243; thể c&#242;n thấp hơn sau khi loại trừ tổ chức chiến lược)

&#128073; Ngo&#224;i việc l&#224; cổ phiếu trụ, VHM c&#242;n bị ảnh hưởng bởi hiệu ứng sở hữu ch&#233;o: Khi VHM tăng, NAV của VIC tăng, khiến VIC cũng tăng theo, từ đ&#243; VN-Index bị khuếch đại tăng gấp nhiều lần.

Đ&#226;y ch&#237;nh l&#224; hiện tượng &quot;Vin k&#233;o xanh&quot; m&#224; t&#244;i đ&#227; ph&#226;n t&#237;ch trong b&#224;i trước.

4. SHB – D&#242;ng tiền lớn nhưng &#237;t t&#225;c động đến chỉ số

Ngược lại, SHB c&#243; vốn h&#243;a chỉ khoảng 58.000 tỷ, nhưng free-float cao, phần lớn cổ phiếu đang được giao dịch tự do.

&#128073; Ng&#224;y 7/7, SHB tăng 6,92% nhưng cần tới 3.450 tỷ đồng thanh khoản mới đạt được mức tăng đ&#243;.

➡️ Diễn giải r&#245; hơn: Để k&#233;o một cổ phiếu free-float lớn nhưng vốn h&#243;a nhỏ như SHB cần d&#242;ng tiền thực sự lớn v&#224; lan tỏa. Trong khi đ&#243;, với những cổ phiếu trụ c&#243; free-float thấp nhưng vốn h&#243;a lớn như VHM hay VCB, chỉ cần một phần nhỏ thanh khoản l&#224; c&#243; thể khiến chỉ số tăng mạnh.

5. T&#225;c động v&#224; lời khuy&#234;n cho nh&#224; đầu tư

T&#225;c động ti&#234;u cực:

VN-Index bị đẩy tăng trong một số trường hợp kh&#244;ng phản &#225;nh thực chất, khiến nh&#224; đầu tư tưởng thị trường mạnh trong khi phần lớn cổ phiếu kh&#225;c yếu.

G&#226;y ảo gi&#225;c FOMO: Nhỏ lẻ đổ tiền v&#224;o khi thị trường tưởng xanh mạnh, nhưng thực tế d&#242;ng tiền chỉ xoay quanh v&#224;i m&#227; trụ.

Sai lệch đ&#225;nh gi&#225; tổng thể: Quản l&#253; quỹ, định gi&#225; ETF, nh&#224; đầu tư c&#225; nh&#226;n bị nhiễu th&#244;ng tin do chỉ số kh&#244;ng phản &#225;nh d&#242;ng tiền thực.

Lời khuy&#234;n:

Đừng chỉ nh&#236;n VN-Index! H&#227;y theo d&#245;i độ rộng thị trường, số lượng m&#227; tăng – giảm, d&#242;ng tiền theo nh&#243;m ng&#224;nh.

Sử dụng th&#234;m c&#225;c chỉ số điều chỉnh nếu c&#243;, hoặc so s&#225;nh hiệu ứng d&#242;ng tiền qua c&#225;c chỉ số phụ v&#224; ETF để đ&#225;nh gi&#225; độ lan tỏa thị trường.

Nhận diện r&#245; h&#224;nh vi k&#233;o trụ v&#224; kh&#244;ng bị cuốn theo hiệu ứng đ&#225;m đ&#244;ng khi d&#242;ng tiền chưa lan tỏa.

&#128282; Tuy&#234;n bố miễn trừ tr&#225;ch nhiệm:

B&#224;i viết chỉ thể hiện quan điểm v&#224; ph&#226;n t&#237;ch c&#225; nh&#226;n, kh&#244;ng phải khuyến nghị mua/b&#225;n bất kỳ m&#227; cổ phiếu n&#224;o. Việc ph&#226;n t&#237;ch kh&#244;ng phản &#225;nh hay li&#234;n quan đến thị trường tại thời điểm hiện tại. C&#225;c cổ phiếu được n&#234;u trong b&#224;i chỉ mang t&#237;nh chất v&#237; dụ minh họa cho b&#224;i viết. T&#225;c giả từ chối mọi tr&#225;ch nhiệm ph&#225;p l&#253; li&#234;n quan đến h&#224;nh vi đầu tư của người đọc. Nh&#224; đầu tư cần tự chịu tr&#225;ch nhiệm với quyết định t&#224;i ch&#237;nh của m&#236;nh.

Kéo trụ đẩy chỉ số là gì?

Một số lần các bạn nghe ai đó nói rằng: "Hôm nay thị trường kéo trụ để đẩy chỉ số"... Đó không phải là một lời nói ngẫu nhiên. Trong bài viết trước, tôi đã giải thích hiện tượng "Vin kéo xanh" và cách chỉ số VN-Index bị khuếch đại do sở hữu chéo. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu khái niệm "kéo trụ để đẩy chỉ số" – một hiện tượng tinh vi và có hệ thống khác trong giao dịch chứng khoán Việt Nam.

1. Cổ phiếu trụ là gì? Vì sao lại "được kéo"?

Cổ phiếu trụ (bluechip hay large-cap) là những cổ phiếu có vốn hóa lớn, thường có ảnh hưởng lớn đến chỉ số thị trường như VN-Index hay VN30. Do cách tính của VN-Index dựa hoàn toàn vào tổng vốn hóa, các mã cổ phiếu có vốn hóa lớn sẽ có sức nặng rất lớn trong công thức tính chỉ số, bất kể thanh khoản của chúng ra sao.

Về công thức:

VN-Index = (Tổng vốn hóa hiện tại / Vốn hóa cơ sở) x 100

Trong đó:

Tổng vốn hóa hiện tại = ∑ (Giá cổ phiếu i x Số lượng cổ phiếu lưu hành i)

Vốn hóa cơ sở: Vốn hóa thị trường tại thời điểm gốc

👉 Vấn đề lớn ở đây: Công thức này không điều chỉnh theo tỷ lệ free-float (cổ phiếu tự do giao dịch), dẫn đến tình trạng chỉ cần kéo giá một lượng nhỏ cổ phiếu giao dịch tự do của một mã trụ, là có thể khiến cả chỉ số tăng mạnh, bất chấp việc dòng tiền thực tế chưa hề lan tỏa toàn thị trường.

2. Free-float là gì? MSCI là tổ chức nào và họ tính thế nào?

Free-float là tỷ lệ cổ phiếu có khả năng tự do giao dịch trên thị trường – không bị nắm giữ bởi Nhà nước, cổ đông chiến lược, nội bộ hoặc các tổ chức không bán ra trong ngắn hạn.

MSCI (Morgan Stanley Capital International) là một trong những tổ chức cung cấp chỉ số thị trường chứng khoán lớn và uy tín nhất thế giới. MSCI phát triển các chỉ số chuẩn như MSCI World, MSCI Emerging Markets – được sử dụng bởi hàng ngàn quỹ đầu tư và ETF toàn cầu để đo lường hiệu suất thị trường.

MSCI chỉ tính phần free-float khi tính vốn hóa thành phần chỉ số:

Loại trừ cổ phiếu do nhà nước, cổ đông chiến lược, nội bộ nắm giữ dài hạn.

Cổ phiếu do nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ vẫn được tính là free-float, nếu không thuộc dạng sở hữu chiến lược, không có ràng buộc chuyển nhượng.

➡️ Do đó, MSCI phản ánh đúng hơn sức mạnh thị trường từ dòng tiền thực tế giao dịch, giúp hạn chế hiện tượng chỉ số bị đẩy lên quá mức so với dòng tiền thực sự.

Hiện nay, nhiều thị trường lớn như Mỹ, Anh, Đức, Pháp, Hàn Quốc... đều đã sử dụng hệ thống chỉ số chuẩn theo phương pháp luận của MSCI hoặc tương đương.

3. Hai ví dụ: VCB và VHM – Kéo chỉ số bằng lượng tiền nhỏ

3.1 VCB – Vốn hóa hơn 500.000 tỷ, free-float danh nghĩa < 3%

Nhà nước nắm 74,8%

Nước ngoài nắm 22,12%

Cổ đông khác: ~3%, nhưng phần thực sự tự do giao dịch rất ít

👉 Như vậy, lượng cổ phiếu có khả năng giao dịch thực sự trên thị trường rất nhỏ. Nhưng do cách tính VN-Index thuần vốn hóa, chỉ cần lực kéo vài trăm tỷ thanh khoản (thường chỉ khoảng 500 – 1.000 tỷ), giá VCB có thể tăng vài %, đủ để kéo chỉ số VN-Index tăng mạnh.

3.2 VHM –Vốn hóa ~300.000 tỷ, free-float 14,4% nhưng tác động khuếch đại lớn hơn

VIC sở hữu hơn 69% VHM

Cổ đông lớn khác: 16,6%

Free-float danh nghĩa: 14,4% (nhưng có thể còn thấp hơn sau khi loại trừ tổ chức chiến lược)

👉 Ngoài việc là cổ phiếu trụ, VHM còn bị ảnh hưởng bởi hiệu ứng sở hữu chéo: Khi VHM tăng, NAV của VIC tăng, khiến VIC cũng tăng theo, từ đó VN-Index bị khuếch đại tăng gấp nhiều lần.

Đây chính là hiện tượng "Vin kéo xanh" mà tôi đã phân tích trong bài trước.

4. SHB – Dòng tiền lớn nhưng ít tác động đến chỉ số

Ngược lại, SHB có vốn hóa chỉ khoảng 58.000 tỷ, nhưng free-float cao, phần lớn cổ phiếu đang được giao dịch tự do.

👉 Ngày 7/7, SHB tăng 6,92% nhưng cần tới 3.450 tỷ đồng thanh khoản mới đạt được mức tăng đó.

➡️ Diễn giải rõ hơn: Để kéo một cổ phiếu free-float lớn nhưng vốn hóa nhỏ như SHB cần dòng tiền thực sự lớn và lan tỏa. Trong khi đó, với những cổ phiếu trụ có free-float thấp nhưng vốn hóa lớn như VHM hay VCB, chỉ cần một phần nhỏ thanh khoản là có thể khiến chỉ số tăng mạnh.

5. Tác động và lời khuyên cho nhà đầu tư

Tác động tiêu cực:

VN-Index bị đẩy tăng trong một số trường hợp không phản ánh thực chất, khiến nhà đầu tư tưởng thị trường mạnh trong khi phần lớn cổ phiếu khác yếu.

Gây ảo giác FOMO: Nhỏ lẻ đổ tiền vào khi thị trường tưởng xanh mạnh, nhưng thực tế dòng tiền chỉ xoay quanh vài mã trụ.

Sai lệch đánh giá tổng thể: Quản lý quỹ, định giá ETF, nhà đầu tư cá nhân bị nhiễu thông tin do chỉ số không phản ánh dòng tiền thực.

Lời khuyên:

Đừng chỉ nhìn VN-Index! Hãy theo dõi độ rộng thị trường, số lượng mã tăng – giảm, dòng tiền theo nhóm ngành.

Sử dụng thêm các chỉ số điều chỉnh nếu có, hoặc so sánh hiệu ứng dòng tiền qua các chỉ số phụ và ETF để đánh giá độ lan tỏa thị trường.

Nhận diện rõ hành vi kéo trụ và không bị cuốn theo hiệu ứng đám đông khi dòng tiền chưa lan tỏa.

🔚 Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm:

Bài viết chỉ thể hiện quan điểm và phân tích cá nhân, không phải khuyến nghị mua/bán bất kỳ mã cổ phiếu nào. Việc phân tích không phản ánh hay liên quan đến thị trường tại thời điểm hiện tại. Các cổ phiếu được nêu trong bài chỉ mang tính chất ví dụ minh họa cho bài viết. Tác giả từ chối mọi trách nhiệm pháp lý liên quan đến hành vi đầu tư của người đọc. Nhà đầu tư cần tự chịu trách nhiệm với quyết định tài chính của mình.

NÔNG DÂN LUỘC TRỨNG

Kim Thai

holala

Thư

Miumiu157

Hung Van 2080

Hương Bùi

Dinh Viet Le

BaPV

Richard Lee

Phi công Mèo Mướp

Ivanvu2023

Cổ Cánh