“Nếu trước đ&#226;y, mỗi ng&#224;y thu hoạch mủ kiếm được hơn 3 triệu đồng th&#236; với gi&#225; mủ như hiện nay, nếu thu&#234; 2 nh&#226;n c&#244;ng lấy mủ th&#236; sẽ thua lỗ n&#234;n ch&#250;ng t&#244;i chỉ c&#242;n c&#225;ch khai th&#225;c cầm chừng…” - &#212;ng Nguyễn Văn Việt nh&#236;n khu rừng cao su c&#243; diện t&#237;ch 2ha đang thời kỳ cho mủ m&#224; kh&#244;ng khỏi x&#243;t, chia sẻ.
Đ&#227; c&#243; một thời c&#226;y cao su được mệnh danh l&#224; ‘v&#224;ng trắng’ tại Việt Nam. Thậm ch&#237; việc trồng c&#226;y cao su c&#242;n được cho l&#224; bước ‘đổi đời’ với những người n&#244;ng d&#226;n nhưng rồi họ lại ‘&#244;m nợ’ với giấc mộng n&#224;y.

V&#236; đ&#226;u n&#234;n nỗi v&#242;ng luẩn quẩn ‘trồng-chặt, chặt-trồng’ n&#224;y?
&quot;Được m&#249;a mất gi&#225;&quot; l&#224; c&#226;u chuyện kh&#244;ng chỉ ri&#234;ng ng&#224;nh trồng cao su m&#224; của nh&#224; n&#244;ng n&#243;i chung. Điều đ&#225;ng ch&#250; &#253; l&#224; t&#226;m l&#253; của b&#224; con n&#244;ng d&#226;n thường bị chi phối bởi những th&#244;ng tin về gi&#225; cả v&#224; xu hướng chung của đ&#225;m đ&#244;ng. Khi nghe tin gi&#225; cao su giảm v&#224; thấy một v&#224;i hộ bắt đầu chặt c&#226;y, nhiều hộ trồng cao su kh&#225;c cũng lập tức đốn bỏ theo.
Do đ&#243;, nếu muốn ‘đi đường d&#224;i’ ở ng&#224;nh n&#224;y, việc nắm được bản chất của vấn đề hay biết yếu tố n&#224;o sẽ t&#225;c động l&#234;n gi&#225; cao su l&#224; điều cần thiết đối với những người n&#244;ng d&#226;n hay c&#225;c nh&#224; đầu tư như ch&#250;ng ta.

“Nhất nước, nh&#236; ph&#226;n, tam cần, tứ giống”
Kh&#244;ng chỉ ri&#234;ng c&#226;y cao su m&#224; người n&#244;ng d&#226;n trồng giống c&#226;y n&#244;ng nghiệp n&#224;o cũng rất phụ thuộc v&#224;o điều kiện tự nhi&#234;n. Vậy c&#226;y cao su ‘đ&#242;i hỏi’ những g&#236;?
(1) V&#249;ng sinh th&#225;i: kh&#237; hậu nhiệt đới ẩm, lượng mưa trung b&#236;nh từ 1.800 - 2.500 mm/năm, nhiệt độ th&#237;ch hợp dao động trong khoảng 22 - 30 độ C, c&#243; khả năng chịu hạn tốt.
(2) Ưa lặng gi&#243;, nếu gi&#243; mạnh sẽ khiến c&#226;y g&#227;y đổ do c&#226;y cao su kh&#225; cao nhưng gỗ lại gi&#242;n.
(3) Kh&#244;ng chịu được &#250;ng nước, mưa li&#234;n tục nhiều ng&#224;y v&#224; &#237;t nắng sẽ ảnh hưởng đến sinh trưởng, s&#226;u bệnh nhiều.
Cục Kh&#237; tượng thuỷ văn cho biết, hiện tượng El Nino đang suy yếu dần v&#224; chuyển sang trạng th&#225;i trung t&#237;nh. Hiện tượng n&#224;y c&#243; khả năng chuyển sang trạng th&#225;i La Nina trong c&#225;c th&#225;ng cuối năm 2024, g&#226;y &#225;p lực l&#234;n nguồn cung Th&#225;i Lan n&#243;i ri&#234;ng v&#224; to&#224;n cầu n&#243;i chung, v&#236; thời điểm n&#224;y l&#224; m&#249;a cao điểm khai th&#225;c cao su, sau khi kết th&#250;c giai đoạn nghỉ cạo v&#224; thay l&#225; trong nửa đầu năm.
Biến động gi&#225; dầu th&#244; cũng l&#224; yếu tố cần theo d&#245;i, v&#236; cao su tổng hợp l&#224; sản phẩm h&#243;a dầu. Gi&#225; cao su tổng hợp v&#224; gi&#225; cao su tự nhi&#234;n c&#243; diễn biến kh&#225; tương đồng v&#236; cả 2 loại n&#224;y c&#243; thể thay thế cho nhau. Với t&#236;nh h&#236;nh địa ch&#237;nh trị vẫn c&#242;n rất căng thẳng như hiện tại, gi&#225; dầu th&#244; được cho l&#224; vẫn giữ xu hướng tăng, k&#233;o theo đ&#224; tăng của gi&#225; cao su tự nhi&#234;n, cao su tổng hợp.
Đối với ng&#224;nh cao su tự nhi&#234;n Việt Nam, nguồn cung đến từ diện t&#237;ch trong nước v&#224; nhập khẩu, nhu cầu phụ thuộc lớn v&#224;o thị trường xuất khẩu l&#224; Trung Quốc trong khi nội địa kh&#244;ng chiếm tỷ trọng đ&#225;ng kể.

Về ph&#237;a cung,
Kh&#244;ng kể đến những khu vực trồng cao su tự nhi&#234;n lớn như B&#236;nh Phước, B&#236;nh Dương v&#224; T&#226;y Ninh th&#236; diện t&#237;ch cao su tiểu điền l&#224; việc kh&#243; kiểm so&#225;t nhất do đặc t&#237;nh ph&#226;n mảnh v&#224; nhỏ lẻ. Đỉnh điểm l&#224; giai đoạn 2005 – 2015, diện t&#237;ch cao su tiểu điền tăng trưởng ở mức CAGR = +12,1%/năm, bất chấp gi&#225; cao su c&#243; diễn biến ti&#234;u cực. Nguy&#234;n nh&#226;n l&#224; do tiểu điền tăng diện t&#237;ch trồng mới trong giai đoạn 2000 – 2010 khi gi&#225; cao su tự nhi&#234;n ở mức cao.
Hiện nguồn cung cao su thế giới đang bước v&#224;o giai đoạn thiếu hụt bởi:
(1) Diện t&#237;ch cao su chưa đi v&#224;o khai th&#225;c ở mức thấp, diện t&#237;ch cao su trồng mới giảm dần.
(2) Hiện tượng El Nino cực đoan ảnh hưởng đến năng suất thu hoạch.
(3) Xu hướng nh&#226;n c&#244;ng bỏ cạo mủ cao su v&#224; chuyển sang nghề kh&#225;c ng&#224;y c&#224;ng r&#245; rệt.
⇒ T&#236;nh trạng thiếu hụt nguồn cung v&#224; triển vọng tăng gi&#225; cao su tr&#234;n thế giới như vậy sẽ phần n&#224;o giải quyết được b&#224;i to&#225;n đầu ra của thị trường cao su Việt Nam.

Về ph&#237;a cầu,
Tốc độ tăng trưởng nhu cầu ng&#224;nh cao su Việt Nam c&#243; diễn biến tương đồng với tốc độ tăng trưởng nhu cầu ti&#234;u thụ cao su tự nhi&#234;n của Trung Quốc - thị trường ch&#237;nh của Việt Nam.
Lũy kế 6 th&#225;ng đầu năm 2024, xuất khẩu cao su đạt khoảng 722 ngh&#236;n tấn, trị gi&#225; 1,09 tỷ USD, giảm 5,8% về lượng, nhưng tăng 4,5% về trị gi&#225; so với c&#249;ng kỳ năm 2023. Xuất khẩu cao su Việt Nam vẫn duy tr&#236; được sự ổn định nhờ gi&#225; cao su đang ở mức cao, c&#249;ng với mức ti&#234;u thụ li&#234;n tục ổn định.
Theo Cục Xuất nhập khẩu, tăng trưởng ti&#234;u thụ cao su tự nhi&#234;n to&#224;n cầu, dự kiến duy tr&#236; ở mức 4-6% h&#224;ng năm, chủ yếu nhờ sự phục hồi của ng&#224;nh sản xuất &#244; t&#244; v&#224; lốp xe, đặc biệt l&#224; ở Trung Quốc. C&#225;c thị trường như Th&#225;i Lan, Ấn Độ cũng ghi nhận tăng trưởng t&#237;ch cực trong sản xuất v&#224; xuất khẩu lốp xe. Thời gian tới, nhu cầu của Trung Quốc vẫn l&#224; yếu tố chủ chốt t&#225;c động đến hoạt động xuất khẩu cao su của Việt Nam.

T&#243;m lại, trong nửa cuối năm, động lực tăng trưởng của ng&#224;nh cao su sẽ đến từ: thiếu hụt nguồn cung, gi&#225; cao su tăng trở lại v&#224; nhu cầu tại c&#225;c thị trường ti&#234;u thụ cao su lớn của Việt Nam phục hồi.
Khi đầu tư v&#224;o ng&#224;nh cao su, nh&#224; đầu tư cần quan t&#226;m đến những yếu tố nổi bật sau:
- Nguồn cung: thời tiết (El Nino, La Nina,...); diện t&#237;ch đất trồng; gi&#225; dầu th&#244;.
- Nguồn cầu: Nhu cầu của thị trường Trung Quốc, Ấn Độ (sản xuất &#244; t&#244;, săm lốp,....).

“Nếu trước đây, mỗi ngày thu hoạch mủ kiếm được hơn 3 triệu đồng thì với giá mủ như hiện nay, nếu thuê 2 nhân công lấy mủ thì sẽ thua lỗ nên chúng tôi chỉ còn cách khai thác cầm chừng…” - Ông Nguyễn Văn Việt nhìn khu rừng cao su có diện tích 2ha đang thời kỳ cho mủ mà không khỏi xót, chia sẻ.
Đã có một thời cây cao su được mệnh danh là ‘vàng trắng’ tại Việt Nam. Thậm chí việc trồng cây cao su còn được cho là bước ‘đổi đời’ với những người nông dân nhưng rồi họ lại ‘ôm nợ’ với giấc mộng này.

Vì đâu nên nỗi vòng luẩn quẩn ‘trồng-chặt, chặt-trồng’ này?
"Được mùa mất giá" là câu chuyện không chỉ riêng ngành trồng cao su mà của nhà nông nói chung. Điều đáng chú ý là tâm lý của bà con nông dân thường bị chi phối bởi những thông tin về giá cả và xu hướng chung của đám đông. Khi nghe tin giá cao su giảm và thấy một vài hộ bắt đầu chặt cây, nhiều hộ trồng cao su khác cũng lập tức đốn bỏ theo.
Do đó, nếu muốn ‘đi đường dài’ ở ngành này, việc nắm được bản chất của vấn đề hay biết yếu tố nào sẽ tác động lên giá cao su là điều cần thiết đối với những người nông dân hay các nhà đầu tư như chúng ta.

“Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống”
Không chỉ riêng cây cao su mà người nông dân trồng giống cây nông nghiệp nào cũng rất phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên. Vậy cây cao su ‘đòi hỏi’ những gì?
(1) Vùng sinh thái: khí hậu nhiệt đới ẩm, lượng mưa trung bình từ 1.800 - 2.500 mm/năm, nhiệt độ thích hợp dao động trong khoảng 22 - 30 độ C, có khả năng chịu hạn tốt.
(2) Ưa lặng gió, nếu gió mạnh sẽ khiến cây gãy đổ do cây cao su khá cao nhưng gỗ lại giòn.
(3) Không chịu được úng nước, mưa liên tục nhiều ngày và ít nắng sẽ ảnh hưởng đến sinh trưởng, sâu bệnh nhiều.
Cục Khí tượng thuỷ văn cho biết, hiện tượng El Nino đang suy yếu dần và chuyển sang trạng thái trung tính. Hiện tượng này có khả năng chuyển sang trạng thái La Nina trong các tháng cuối năm 2024, gây áp lực lên nguồn cung Thái Lan nói riêng và toàn cầu nói chung, vì thời điểm này là mùa cao điểm khai thác cao su, sau khi kết thúc giai đoạn nghỉ cạo và thay lá trong nửa đầu năm.
Biến động giá dầu thô cũng là yếu tố cần theo dõi, vì cao su tổng hợp là sản phẩm hóa dầu. Giá cao su tổng hợp và giá cao su tự nhiên có diễn biến khá tương đồng vì cả 2 loại này có thể thay thế cho nhau. Với tình hình địa chính trị vẫn còn rất căng thẳng như hiện tại, giá dầu thô được cho là vẫn giữ xu hướng tăng, kéo theo đà tăng của giá cao su tự nhiên, cao su tổng hợp.
Đối với ngành cao su tự nhiên Việt Nam, nguồn cung đến từ diện tích trong nước và nhập khẩu, nhu cầu phụ thuộc lớn vào thị trường xuất khẩu là Trung Quốc trong khi nội địa không chiếm tỷ trọng đáng kể.

Về phía cung,
Không kể đến những khu vực trồng cao su tự nhiên lớn như Bình Phước, Bình Dương và Tây Ninh thì diện tích cao su tiểu điền là việc khó kiểm soát nhất do đặc tính phân mảnh và nhỏ lẻ. Đỉnh điểm là giai đoạn 2005 – 2015, diện tích cao su tiểu điền tăng trưởng ở mức CAGR = +12,1%/năm, bất chấp giá cao su có diễn biến tiêu cực. Nguyên nhân là do tiểu điền tăng diện tích trồng mới trong giai đoạn 2000 – 2010 khi giá cao su tự nhiên ở mức cao.
Hiện nguồn cung cao su thế giới đang bước vào giai đoạn thiếu hụt bởi:
(1) Diện tích cao su chưa đi vào khai thác ở mức thấp, diện tích cao su trồng mới giảm dần.
(2) Hiện tượng El Nino cực đoan ảnh hưởng đến năng suất thu hoạch.
(3) Xu hướng nhân công bỏ cạo mủ cao su và chuyển sang nghề khác ngày càng rõ rệt.
⇒ Tình trạng thiếu hụt nguồn cung và triển vọng tăng giá cao su trên thế giới như vậy sẽ phần nào giải quyết được bài toán đầu ra của thị trường cao su Việt Nam.

Về phía cầu,
Tốc độ tăng trưởng nhu cầu ngành cao su Việt Nam có diễn biến tương đồng với tốc độ tăng trưởng nhu cầu tiêu thụ cao su tự nhiên của Trung Quốc - thị trường chính của Việt Nam.
Lũy kế 6 tháng đầu năm 2024, xuất khẩu cao su đạt khoảng 722 nghìn tấn, trị giá 1,09 tỷ USD, giảm 5,8% về lượng, nhưng tăng 4,5% về trị giá so với cùng kỳ năm 2023. Xuất khẩu cao su Việt Nam vẫn duy trì được sự ổn định nhờ giá cao su đang ở mức cao, cùng với mức tiêu thụ liên tục ổn định.
Theo Cục Xuất nhập khẩu, tăng trưởng tiêu thụ cao su tự nhiên toàn cầu, dự kiến duy trì ở mức 4-6% hàng năm, chủ yếu nhờ sự phục hồi của ngành sản xuất ô tô và lốp xe, đặc biệt là ở Trung Quốc. Các thị trường như Thái Lan, Ấn Độ cũng ghi nhận tăng trưởng tích cực trong sản xuất và xuất khẩu lốp xe. Thời gian tới, nhu cầu của Trung Quốc vẫn là yếu tố chủ chốt tác động đến hoạt động xuất khẩu cao su của Việt Nam.

Tóm lại, trong nửa cuối năm, động lực tăng trưởng của ngành cao su sẽ đến từ: thiếu hụt nguồn cung, giá cao su tăng trở lại và nhu cầu tại các thị trường tiêu thụ cao su lớn của Việt Nam phục hồi.
Khi đầu tư vào ngành cao su, nhà đầu tư cần quan tâm đến những yếu tố nổi bật sau:
- Nguồn cung: thời tiết (El Nino, La Nina,...); diện tích đất trồng; giá dầu thô.
- Nguồn cầu: Nhu cầu của thị trường Trung Quốc, Ấn Độ (sản xuất ô tô, săm lốp,....).