Chuyện xưa kể rằng, ở một l&#224;ng nọ, c&#243; một cậu b&#233; t&#237;nh t&#236;nh lười biếng, chỉ th&#237;ch ăn sẵn chứ chẳng muốn l&#224;m lụng. Ng&#224;y ng&#224;y, thay v&#236; theo ch&#250;ng bạn l&#234;n rừng xuống ruộng, cậu lại t&#236;m đến một gốc sung cổ thụ xum xu&#234;, c&#224;nh l&#225; trĩu quả. Cậu cứ nằm ngửa dưới gốc c&#226;y, h&#225; miệng thật to, mong sao c&#243; tr&#225;i sung n&#224;o rụng tr&#250;ng v&#224;o miệng m&#236;nh.

D&#226;n l&#224;ng thấy vậy, ai cũng lắc đầu &#225;i ngại. Họ bảo: &quot;N&#224;y cậu b&#233;, sung tr&#234;n c&#226;y nhiều v&#244; kể, sao kh&#244;ng tr&#232;o l&#234;n m&#224; h&#225;i? Cứ nằm chờ thế n&#224;y, biết đến bao giờ mới c&#243; ăn?&quot; Cậu b&#233; bĩu m&#244;i, đ&#225;p: &quot;Tr&#232;o c&#226;y nguy hiểm lắm, nhỡ ng&#227; th&#236; sao? Ta cứ nằm đ&#226;y chờ, sung ch&#237;n ắt sẽ rụng, việc g&#236; phải nhọc c&#244;ng.&quot;

Người l&#224;ng chẳng ai nghe theo cậu. Họ vẫn chăm chỉ mỗi ng&#224;y, người th&#236; tr&#232;o l&#234;n những c&#224;nh cao h&#225;i những tr&#225;i sung căng mọng, người th&#236; nhặt nhạnh những tr&#225;i rụng quanh gốc. Nhờ vậy m&#224; nh&#224; n&#224;o nh&#224; nấy cũng c&#243; sung để ăn, để muối, để phơi kh&#244;. C&#242;n cậu b&#233;, bữa c&#243; bữa kh&#244;ng, c&#243; ng&#224;y may mắn th&#236; được v&#224;i ba tr&#225;i sung rụng tr&#250;ng miệng, c&#243; ng&#224;y th&#236; đ&#243;i meo. Vậy m&#224; cậu vẫn khăng khăng c&#225;i l&#253; của m&#236;nh: &quot;Thấy chưa, ta chẳng cần l&#224;m g&#236; cũng c&#243; c&#225;i ăn. C&#225;c người cứ tốn c&#244;ng v&#244; &#237;ch.&quot;

Rồi một h&#244;m, trời đất nổi cơn thịnh nộ. Mưa to gi&#243; lớn suốt mấy ng&#224;y đ&#234;m kh&#244;ng ngớt. C&#226;y cối nghi&#234;ng ngả, hoa m&#224;u tan t&#225;c. Sau trận cuồng phong, khi trời quang m&#226;y tạnh, cậu b&#233; h&#237; hửng chạy ra gốc sung. Quả nhi&#234;n, sung rụng đầy gốc, c&#243; những tr&#225;i c&#242;n lăn thẳng v&#224;o miệng cậu. Cậu ta sung sướng, vỗ ngực tự đắc: &quot;Ha ha, thấy t&#224;i của ta chưa? Chẳng cần leo tr&#232;o, chẳng cần nhặt nhạnh, sung vẫn tự t&#236;m đến miệng ta. Đ&#250;ng l&#224; trời thương người hiền!&quot;

Cậu b&#233; được một bữa sung no n&#234;, lại c&#224;ng tin v&#224;o sự may mắn của m&#236;nh. Cậu c&#242;n đi khắp l&#224;ng r&#234;u rao: &quot;Hỡi b&#224; con c&#244; b&#225;c, sao phải vất vả leo tr&#232;o l&#224;m chi cho mệt x&#225;c? Cứ học theo ta đ&#226;y, ngồi y&#234;n một chỗ l&#224; c&#243; ăn, sướng hơn gấp trăm lần.&quot; C&#243; v&#224;i người nhẹ dạ, thấy cậu n&#243;i cũng c&#243; l&#253;, lại th&#234;m trận mưa gi&#243; vừa rồi khiến sung rụng nhiều thật, n&#234;n cũng định học theo.

Nhưng họ đ&#226;u biết rằng, thời thế đ&#227; kh&#225;c xưa. Mấy tay thương l&#225;i kh&#244;n ranh từ phương xa đến, thấy sung rụng nhiều sau trận mưa b&#227;o th&#236; mừng thầm. Họ kh&#244;ng th&#232;m nhặt từng tr&#225;i như d&#226;n l&#224;ng, cũng chẳng tr&#232;o l&#234;n c&#226;y h&#225;i như lệ thường. Họ mang theo những tấm lưới lớn, giăng k&#237;n xung quanh gốc sung, hứng trọn những tr&#225;i sung rụng. Chưa dừng lại ở đ&#243;, họ c&#242;n d&#249;ng s&#224;o d&#224;i khều cho những tr&#225;i c&#242;n s&#243;t lại tr&#234;n c&#224;nh cũng rơi xuống lưới. Cứ thế, chẳng mấy chốc, to&#224;n bộ số sung, cả sung rụng lẫn sung tr&#234;n c&#226;y, đều nằm gọn trong những tấm lưới của đ&#225;m thương l&#225;i.

Cậu b&#233; kia vẫn nằm dưới gốc c&#226;y, h&#225; miệng chờ sung như mọi khi. Nhưng lạ thay, chờ m&#227;i, chờ m&#227;i, chẳng thấy một tr&#225;i sung n&#224;o rụng xuống nữa. Cậu ngơ ng&#225;c nh&#236;n l&#234;n c&#226;y, c&#224;nh l&#225; vẫn xum xu&#234; đ&#243;, nhưng sao kh&#244;ng c&#242;n một tr&#225;i sung n&#224;o. L&#250;c n&#224;y, cậu mới hay tin đ&#225;m thương l&#225;i đ&#227; d&#249;ng lưới v&#233;t sạch cả rồi. Cậu ngồi đ&#243;, bụng đ&#243;i cồn c&#224;o, miệng vẫn h&#225; ra nhưng chẳng c&#243; g&#236; để chờ đợi nữa. L&#250;c ấy, cậu mới thấm th&#237;a c&#225;i gi&#225; của sự lười biếng v&#224; ảo tưởng. C&#242;n những người d&#226;n l&#224;ng chăm chỉ, d&#249; c&#243; mất một mẻ sung v&#224;o tay thương l&#225;i, nhưng họ vẫn c&#242;n sức lao động, vẫn c&#243; thể trồng trọt, chăn nu&#244;i, t&#236;m kế sinh nhai kh&#225;c.

Chuyện xưa kể rằng, ở một làng nọ, có một cậu bé tính tình lười biếng, chỉ thích ăn sẵn chứ chẳng muốn làm lụng. Ngày ngày, thay vì theo chúng bạn lên rừng xuống ruộng, cậu lại tìm đến một gốc sung cổ thụ xum xuê, cành lá trĩu quả. Cậu cứ nằm ngửa dưới gốc cây, há miệng thật to, mong sao có trái sung nào rụng trúng vào miệng mình.

Dân làng thấy vậy, ai cũng lắc đầu ái ngại. Họ bảo: "Này cậu bé, sung trên cây nhiều vô kể, sao không trèo lên mà hái? Cứ nằm chờ thế này, biết đến bao giờ mới có ăn?" Cậu bé bĩu môi, đáp: "Trèo cây nguy hiểm lắm, nhỡ ngã thì sao? Ta cứ nằm đây chờ, sung chín ắt sẽ rụng, việc gì phải nhọc công."

Người làng chẳng ai nghe theo cậu. Họ vẫn chăm chỉ mỗi ngày, người thì trèo lên những cành cao hái những trái sung căng mọng, người thì nhặt nhạnh những trái rụng quanh gốc. Nhờ vậy mà nhà nào nhà nấy cũng có sung để ăn, để muối, để phơi khô. Còn cậu bé, bữa có bữa không, có ngày may mắn thì được vài ba trái sung rụng trúng miệng, có ngày thì đói meo. Vậy mà cậu vẫn khăng khăng cái lý của mình: "Thấy chưa, ta chẳng cần làm gì cũng có cái ăn. Các người cứ tốn công vô ích."

Rồi một hôm, trời đất nổi cơn thịnh nộ. Mưa to gió lớn suốt mấy ngày đêm không ngớt. Cây cối nghiêng ngả, hoa màu tan tác. Sau trận cuồng phong, khi trời quang mây tạnh, cậu bé hí hửng chạy ra gốc sung. Quả nhiên, sung rụng đầy gốc, có những trái còn lăn thẳng vào miệng cậu. Cậu ta sung sướng, vỗ ngực tự đắc: "Ha ha, thấy tài của ta chưa? Chẳng cần leo trèo, chẳng cần nhặt nhạnh, sung vẫn tự tìm đến miệng ta. Đúng là trời thương người hiền!"

Cậu bé được một bữa sung no nê, lại càng tin vào sự may mắn của mình. Cậu còn đi khắp làng rêu rao: "Hỡi bà con cô bác, sao phải vất vả leo trèo làm chi cho mệt xác? Cứ học theo ta đây, ngồi yên một chỗ là có ăn, sướng hơn gấp trăm lần." Có vài người nhẹ dạ, thấy cậu nói cũng có lý, lại thêm trận mưa gió vừa rồi khiến sung rụng nhiều thật, nên cũng định học theo.

Nhưng họ đâu biết rằng, thời thế đã khác xưa. Mấy tay thương lái khôn ranh từ phương xa đến, thấy sung rụng nhiều sau trận mưa bão thì mừng thầm. Họ không thèm nhặt từng trái như dân làng, cũng chẳng trèo lên cây hái như lệ thường. Họ mang theo những tấm lưới lớn, giăng kín xung quanh gốc sung, hứng trọn những trái sung rụng. Chưa dừng lại ở đó, họ còn dùng sào dài khều cho những trái còn sót lại trên cành cũng rơi xuống lưới. Cứ thế, chẳng mấy chốc, toàn bộ số sung, cả sung rụng lẫn sung trên cây, đều nằm gọn trong những tấm lưới của đám thương lái.

Cậu bé kia vẫn nằm dưới gốc cây, há miệng chờ sung như mọi khi. Nhưng lạ thay, chờ mãi, chờ mãi, chẳng thấy một trái sung nào rụng xuống nữa. Cậu ngơ ngác nhìn lên cây, cành lá vẫn xum xuê đó, nhưng sao không còn một trái sung nào. Lúc này, cậu mới hay tin đám thương lái đã dùng lưới vét sạch cả rồi. Cậu ngồi đó, bụng đói cồn cào, miệng vẫn há ra nhưng chẳng có gì để chờ đợi nữa. Lúc ấy, cậu mới thấm thía cái giá của sự lười biếng và ảo tưởng. Còn những người dân làng chăm chỉ, dù có mất một mẻ sung vào tay thương lái, nhưng họ vẫn còn sức lao động, vẫn có thể trồng trọt, chăn nuôi, tìm kế sinh nhai khác.