Anh em đang suy nghĩ qu&#225; nhiều về chuyện thuế quan v&#224; đ&#224;m ph&#225;n thương mại. Cần nh&#236;n thực tế v&#224; tổng thể hơn.

Xe Ford Everest l&#224; v&#237; dụ. Ch&#250;ng ta đang nhập nguy&#234;n chiếc từ Th&#225;i Lan với thuế nhập khẩu 0% theo hiệp định ATIGA (ASEAN). Đ&#226;u phải b&#226;y giờ mới c&#243; chuyện thuế 0%.

Xe Tesla sản xuất tại Mỹ th&#236; Mỹ d&#249;ng, c&#242;n h&#224;ng sản xuất tại Trung Quốc nhập v&#224;o Việt Nam th&#236; chịu thuế nhập khẩu tới 49%. Đ&#226;y l&#224; mức thuế hiện h&#224;nh, kh&#244;ng mới.

Tổng thống Trump gần đ&#226;y chỉ n&#234;u kỳ vọng đưa mấy mẫu SUV to bự, ngốn xăng v&#224;o Việt Nam. Nhưng nh&#236;n thực tế: mấy mẫu n&#224;y đ&#226;u ph&#249; hợp hạ tầng đ&#244; thị Việt Nam. V&#224; thuế 0% cũng kh&#244;ng phải yếu tố quyết định khiến người Việt mua xe Mỹ &#224;o &#224;o – thu nhập, th&#243;i quen, hạ tầng... mới l&#224; vấn đề.

Đ&#224;m ph&#225;n thương mại lu&#244;n l&#224; &quot;b&#234;n được, b&#234;n mất&quot;. Kh&#244;ng c&#243; chuyện &quot;một nước thiệt ho&#224;n to&#224;n&quot;. Quan trọng l&#224; tổng thể c&#226;n bằng v&#224; ph&#249; hợp lợi &#237;ch chiến lược. Ng&#224;nh n&#224;o yếu th&#236; sẽ được bảo vệ th&#234;m một thời gian, ng&#224;nh n&#224;o mạnh th&#236; tận dụng mở cửa thị trường.

So với Th&#225;i Lan, hiện nay họ c&#242;n chưa đ&#224;m ph&#225;n xong với Mỹ. Vậy n&#234;n đừng vội so mức thuế 5% của họ h&#244;m nay m&#224; bảo Việt Nam bất lợi. Nếu đ&#224;m ph&#225;n kh&#244;ng th&#224;nh, rất c&#243; thể thuế quay về mức 3x% sau ng&#224;y 9/7 – đ&#243; mới l&#224; vấn đề Th&#225;i đang lo.

Mỹ th&#236; l&#250;c n&#224;o cũng vậy: n&#243;i nhiều, l&#224;m nhanh, k&#253; th&#236; chậm. Mức thuế phổ biến của họ khi chưa c&#243; FTA l&#224; 10% trở l&#234;n, kể cả với nước nhập si&#234;u từ họ (Anh l&#224; v&#237; dụ). C&#242;n nhiều nước th&#236; &#225;p thuế dựa tr&#234;n c&#244;ng thức “ng&#224;y giải ph&#243;ng chia đ&#244;i” – ngụ &#253; vui th&#244;i, nhưng cũng phản &#225;nh c&#225;ch họ t&#237;nh thuế mang t&#237;nh ước lượng.

Thuế 40%? Chuyện n&#224;y thực ra Trung Quốc vẫn gặp thường xuy&#234;n, v&#236; c&#243; nhiều mặt h&#224;ng của họ khi v&#224;o Mỹ chịu mức thuế c&#242;n cao hơn 40%. Nhưng điều quan trọng l&#224; tr&#225;nh gian lận xuất xứ, cấp sai CO (Certificate of Origin). Nếu gian dối bị ph&#225;t hiện, truy thu v&#224; phạt l&#224; vấn đề rất lớn, c&#243; thể ảnh hưởng cả ng&#224;nh.

Ch&#237;nh s&#225;ch thuế của Mỹ cơ bản l&#224; giảm thuế thu nhập c&#225; nh&#226;n v&#224; doanh nghiệp trong nước (như kh&#244;ng đ&#225;nh thuế tiền tip vốn chiếm 18–30% thu nhập người lao động, hay giảm thuế doanh nghiệp). Để b&#249; lại, họ tăng thuế nhập khẩu, g&#226;y ra lạm ph&#225;t một lần, nhưng vẫn kiểm so&#225;t được.

V&#237; dụ: c&#225;i &#225;o từ Việt Nam b&#225;n ở Mỹ gi&#225; 100 USD. Nếu ph&#225;t sinh th&#234;m thuế nhập khẩu 6 USD, gi&#225; tăng l&#234;n 106 USD. Người Mỹ vẫn sẵn s&#224;ng mua v&#236; mức ch&#234;nh lệch kh&#244;ng lớn, trong khi lương v&#224; mức sống họ cao hơn nhiều.

Chuỗi cung ứng kh&#244;ng phải th&#237;ch chuyển l&#224; chuyển. Bangladesh đang bất ổn, mất điện li&#234;n tục. Th&#225;i Lan th&#236; m&#244;i trường ch&#237;nh trị chưa ổn định – &quot;nghề nguy hiểm nhất l&#224; Thủ tướng&quot;. Brazil từng thất bại khi cố ph&#225;t triển ng&#224;nh điện tử – một b&#224;i học cho Việt Nam. Trung Đ&#244;ng muốn ph&#225;t triển ng&#224;nh may mặc th&#236; chỉ ri&#234;ng việc tuyển c&#244;ng nh&#226;n đ&#227; kh&#243; như l&#234;n trời.

Việt Nam th&#236; kh&#225;c: hiện c&#243; 22 FTA đang c&#243; hiệu lực, đa số hướng đến thuế về 0%. Nhưng Nh&#224; nước vẫn cần tăng thu ng&#226;n s&#225;ch từ thuế nội địa. Th&#224;nh ra, h&#224;ng h&#243;a d&#249; giảm gi&#225; th&#236; chưa chắc sức mua đ&#227; tăng – v&#236; “đầu n&#224;y giảm, đầu kia lại b&#249;”.

Kết luận nhẹ nh&#224;ng:
Anh em đừng lo lắng th&#225;i qu&#225;. Ch&#237;nh s&#225;ch l&#224; chuyện d&#224;i hơi, thương mại l&#224; tr&#242; chơi c&#243; qua c&#243; lại. M&#236;nh giữ được thế chủ động, c&#243; ng&#224;nh cạnh tranh tốt, c&#243; uy t&#237;n chuỗi cung ứng – th&#236; kh&#244;ng cần hoảng loạn trước mỗi th&#244;ng tin về thuế hay đ&#224;m ph&#225;n. B&#236;nh tĩnh, theo d&#245;i kỹ v&#224; nh&#236;n d&#224;i hạn.

Anh em đang suy nghĩ quá nhiều về chuyện thuế quan và đàm phán thương mại. Cần nhìn thực tế và tổng thể hơn.

Xe Ford Everest là ví dụ. Chúng ta đang nhập nguyên chiếc từ Thái Lan với thuế nhập khẩu 0% theo hiệp định ATIGA (ASEAN). Đâu phải bây giờ mới có chuyện thuế 0%.

Xe Tesla sản xuất tại Mỹ thì Mỹ dùng, còn hàng sản xuất tại Trung Quốc nhập vào Việt Nam thì chịu thuế nhập khẩu tới 49%. Đây là mức thuế hiện hành, không mới.

Tổng thống Trump gần đây chỉ nêu kỳ vọng đưa mấy mẫu SUV to bự, ngốn xăng vào Việt Nam. Nhưng nhìn thực tế: mấy mẫu này đâu phù hợp hạ tầng đô thị Việt Nam. Và thuế 0% cũng không phải yếu tố quyết định khiến người Việt mua xe Mỹ ào ào – thu nhập, thói quen, hạ tầng... mới là vấn đề.

Đàm phán thương mại luôn là "bên được, bên mất". Không có chuyện "một nước thiệt hoàn toàn". Quan trọng là tổng thể cân bằng và phù hợp lợi ích chiến lược. Ngành nào yếu thì sẽ được bảo vệ thêm một thời gian, ngành nào mạnh thì tận dụng mở cửa thị trường.

So với Thái Lan, hiện nay họ còn chưa đàm phán xong với Mỹ. Vậy nên đừng vội so mức thuế 5% của họ hôm nay mà bảo Việt Nam bất lợi. Nếu đàm phán không thành, rất có thể thuế quay về mức 3x% sau ngày 9/7 – đó mới là vấn đề Thái đang lo.

Mỹ thì lúc nào cũng vậy: nói nhiều, làm nhanh, ký thì chậm. Mức thuế phổ biến của họ khi chưa có FTA là 10% trở lên, kể cả với nước nhập siêu từ họ (Anh là ví dụ). Còn nhiều nước thì áp thuế dựa trên công thức “ngày giải phóng chia đôi” – ngụ ý vui thôi, nhưng cũng phản ánh cách họ tính thuế mang tính ước lượng.

Thuế 40%? Chuyện này thực ra Trung Quốc vẫn gặp thường xuyên, vì có nhiều mặt hàng của họ khi vào Mỹ chịu mức thuế còn cao hơn 40%. Nhưng điều quan trọng là tránh gian lận xuất xứ, cấp sai CO (Certificate of Origin). Nếu gian dối bị phát hiện, truy thu và phạt là vấn đề rất lớn, có thể ảnh hưởng cả ngành.

Chính sách thuế của Mỹ cơ bản là giảm thuế thu nhập cá nhân và doanh nghiệp trong nước (như không đánh thuế tiền tip vốn chiếm 18–30% thu nhập người lao động, hay giảm thuế doanh nghiệp). Để bù lại, họ tăng thuế nhập khẩu, gây ra lạm phát một lần, nhưng vẫn kiểm soát được.

Ví dụ: cái áo từ Việt Nam bán ở Mỹ giá 100 USD. Nếu phát sinh thêm thuế nhập khẩu 6 USD, giá tăng lên 106 USD. Người Mỹ vẫn sẵn sàng mua vì mức chênh lệch không lớn, trong khi lương và mức sống họ cao hơn nhiều.

Chuỗi cung ứng không phải thích chuyển là chuyển. Bangladesh đang bất ổn, mất điện liên tục. Thái Lan thì môi trường chính trị chưa ổn định – "nghề nguy hiểm nhất là Thủ tướng". Brazil từng thất bại khi cố phát triển ngành điện tử – một bài học cho Việt Nam. Trung Đông muốn phát triển ngành may mặc thì chỉ riêng việc tuyển công nhân đã khó như lên trời.

Việt Nam thì khác: hiện có 22 FTA đang có hiệu lực, đa số hướng đến thuế về 0%. Nhưng Nhà nước vẫn cần tăng thu ngân sách từ thuế nội địa. Thành ra, hàng hóa dù giảm giá thì chưa chắc sức mua đã tăng – vì “đầu này giảm, đầu kia lại bù”.

Kết luận nhẹ nhàng:
Anh em đừng lo lắng thái quá. Chính sách là chuyện dài hơi, thương mại là trò chơi có qua có lại. Mình giữ được thế chủ động, có ngành cạnh tranh tốt, có uy tín chuỗi cung ứng – thì không cần hoảng loạn trước mỗi thông tin về thuế hay đàm phán. Bình tĩnh, theo dõi kỹ và nhìn dài hạn.